Oświadczenie RPO: „Konstytucja ratuje państwo i społeczeństwo”

Udostępnij

Polski prawnik i nauczyciel akademicki, doktor nauk prawnych, działacz na rzecz praw człowieka, w latach 2010–2015 wiceprezes Helsińskiej Fundacji Praw…

Więcej

Coraz więcej zawdzięczamy naszej Konstytucji. Okazuje się, że w czasach kryzysu, gdy narasta chaos w życiu publicznym i społeczny strach przed skutkami epidemii, ustawa zasadnicza staje się dla wszystkich głównym punktem odniesienia. Podkreślam, dla wszystkich, ponieważ dzisiaj powołują się na nią już nie tylko środowiska obywatelskie i opozycyjne, ale także rządzący.



Problem w tym, że w ostatnich kilku latach robiono wiele, aby osłabić autorytet i znaczenie Konstytucji w społecznej świadomości oraz w funkcjonowaniu państwa. Skoro nie można było jej  zmienić, to była marginalizowana, tak aby nie przeszkadzała w realizacji założonych celów politycznych. Stąd między innymi doprowadzono do destrukcji systemu interpretacji konstytucyjnych postanowień – począwszy od zmiany rzeczywistej roli Trybunału Konstytucyjnego, a skończywszy na systematycznym niszczeniu autorytetów publicznych oraz nękaniu aktywistów i sędziów.

 

W efekcie narasta zamęt, niepewność i pomieszanie pojęć. Ten, kto jest przy głosie – a najczęściej przy głosie są rządzący – próbuje na własną rękę przedstawić swoje działania i decyzje, jako zgodne z Konstytucją. Korzysta z tego, że w praktyce przestaje funkcjonować system weryfikacji takich oświadczeń. Niestety, stają się one przez to coraz bardziej pustosłowiem, a przez wielu postrzegane są jako zabieg marketingowy i propagandowy.

 

Trudno będzie odbudować ten niszczony z miesiąca na miesiąc ład państwowy, lecz wierzę, że jest to możliwe. Źródłem tej nadziei jest fakt, że wciąż mamy fundament, na którym 2 kwietnia 1997 roku postawiliśmy nasz demokratyczny dom: Konstytucję! Konstytucja przetrwała, sprawdziła się (nawet jeśli ją wielokrotnie łamano i nadużywano), a w czasach kryzysu przeżywa wręcz drugą młodość.  Nawet jej prześladowcy bowiem zauważyli, że nie ma innego aktu, innej idei, wokół której można by dalej organizować życie państwowe.

 

Budujące jest również to, że w tymczasem nastąpiła swoista dywersyfikacja poczucia odpowiedzialności za funkcjonowanie Konstytucji. Gdy władze państwowe zaczęły wyzbywać się tej odpowiedzialności, upowszechniła się i umocniła odpowiedzialność indywidualna obywateli. Ludzie szybko zrozumieli, że muszą sami bronić swoich konstytucyjnych praw i wolności. Im bardziej lekceważąco mówili o tym prezydent, premier czy przedstawiciele partii rządzącej, tym więcej osób zaczęło się wprost utożsamiać z Konstytucją, poczuło się jej obrońcami i przedstawicielami. To już nie tylko sędziowie, samorządowcy czy naukowcy, ale również środowiska i organizacje społeczne, spontaniczne grupy obywateli. Bycie obrońcą Konstytucji stało się ważnym składnikiem tożsamości, swoistą obywatelską i etyczną cezurą. Ci ludzie, gdziekolwiek są i jakiekolwiek funkcje pełnią, stali się prawdziwymi szczerymi konstytucyjnymi patriotami.

 

Przyszło nam dziś obchodzić rocznicę Konstytucji w czasach wyjątkowo trudnych, wymagających z jednej strony solidarności i współpracy, a z drugiej odwagi w podejmowaniu decyzji.  Ważą się losy, czy skupimy się na ratowaniu ludzkiego zdrowia i życia, na pomocy tysiącom pracowników i przedsiębiorców, czy na podgrzewaniu politycznego konfliktu wokół terminu wyborów prezydenckich. Obie strony powołują się na Konstytucję. Proponuję zatem, aby w tym rocznicowym dniu wszyscy uczynili jedno: jeszcze raz dokładnie przeczytali naszą Ustawę Zasadniczą. Moim zdaniem, nie pozostawia ona żadnych wątpliwość, na czym powinna polegać dbałość o dobro wspólne czy o bezpieczeństwo obywateli. Konstytucja niezwykle jasno wskazuj, jaką odpowiedzialność w tym zakresie ponoszą władze publiczne i  jakimi dysponują instrumentami, aby przeciwdziałać zagrożeniom, a także kiedy i jak należy je stosować.

 

Jednocześnie, jako rzecznik praw obywatelskich, chciałem zaapelować po raz kolejny do wszystkich moich współobywateli o konsekwentne przestrzegania tych wszystkich regulacji, które odnoszą się do przeciwdziałania epidemii. Zarówno dlatego, że do przestrzegania prawa zobowiązuj nas art. 83 Konstytucji, jak i z poczucia elementarnej odpowiedzialności, z troski o zdrowie i bezpieczeństwo naszych najbliższych. To są dzisiaj wartości, które powinniśmy bezwzględnie postawić na pierwszym miejscu. Nie zapominając oczywiście ani przez chwilę także o wszystkich innych prawach i wolnościach, w które  wyposażyła nas Konstytucja, i których, jako obywatele i konstytucyjni patrioci, powinniśmy dla dobra wspólnego z całą determinacją strzec.

 

Adam Bodnar
Rzecznik Praw Obywatelskich

 

Warszawa, 2 kwietnia 2020 r.



Autor


Polski prawnik i nauczyciel akademicki, doktor nauk prawnych, działacz na rzecz praw człowieka, w latach 2010–2015 wiceprezes Helsińskiej Fundacji Praw…


Więcej

Opublikowany

2 kwietnia 2020






Inne artykuły tego autora

16.12.2022

Bodnar: Nierozwiązane konflikty wśród aktywistów w połączeniu z nieprzyjaznym otoczeniem mogą być mieszanką wybuchową

10.07.2022

Jest więcej spraw, w których pewnie też się dowiemy o jakichś mailach i odwiedzinach w TK

08.11.2021

Laudacja Inicjatywy Wolne Sądy z okazji przyznania Europejskiej Nagrody Obywatelskiej

05.11.2021

Adam Bodnar: Norweski sąd rejonowy orzekł, że nie może zaufać polskim sądom

20.11.2020

Bodnar: Władza pokazuje, że można próbować go złamać. Tuleya, to nie jest jeden z wielu sędziów

18.11.2020

Bodnar: Co Unia Europejska i Rada Europy robią i mogą zrobić w sprawie praworządności w Polsce

08.11.2020

Bodnar o przyczynach buntu kobiet: Wstyd za własne autorytarne państwo i zaduch kadzidła

13.08.2020

Bodnar w Senacie o Polsce: Coraz bardziej wydrążona demokracja i coraz bardziej świadomi obywatele

30.07.2020

Bodnar: „Wypowiedzi władz świadczą o braku wiedzy o konwencji i braku szacunku dla pokrzywdzonych”

10.07.2020

Bodnar dla OKO.press: Grozi nam los salami, odcinanie demokracji plasterek po plasterku [WYWIAD]

10.07.2020

Oświadczenie Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie debaty prezydenckiej

10.05.2020

Adam Bodnar: Daliśmy z siebie za mało. Rozleniwiło nas poczucie, że „przecież nikogo nie zamykają”

16.03.2020

Bodnar o czasie epidemii: Odłóżmy to, co nas dzieli. Czas na wzajemną pomoc i dbanie o najsłabszych

09.03.2020

Bodnar mówi Osiatyńskim: „Jestem feministą”

15.12.2019

Adam Bodnar przedstawia pięć drogowskazów dla Polski: „Przygotujmy się, zanim będzie za późno”

27.08.2019

Adam Bodnar. Mówią o nim: ostatni bastion normalnej Polski. Oraz rzecznik bestii

21.06.2019

Oświadczenie: Godności człowieka broniłem i będę bronił bez względu na okoliczności

29.04.2019

Bodnar: Wiktor Osiatyński byłby dumny z walki obywateli o praworządność w Polsce

01.04.2019

Bodnar o strachu. Zło, którego wszyscy doświadczamy

12.03.2019

Bodnar: Walka o niezależność sądownictwa nie skończyła się. Toczy się każdego dnia w każdym polskim sądzie



Wesprzyj nas!

Archiwum Osiatyńskiego powstaje dzięki obywatelom i obywatelkom gotowym bronić państwa prawa.


10 
20 
50 
100 
200