PiS nocą zmienia kodeks wyborczy – trzy miesiące przed wyborami. „To sprzeczne z orzeczeniem TK”
Pod osłoną nocy PiS przegłosował w pierwszym czytaniu w Sejmie projekt zmian w kodeksie wyborczym. Jest tylko jedna zmiana - o tym, czy wybory były ważne będzie decydować powołana przez PiS izba Sądu Najwyższego. „Chodzi o to, żeby ostatnie słowo na temat wyborów zagwarantować swoim. I tylko tyle” - mówi OKO.press specjalistka od prawa wyborczego
18 lipca 2019, o 02:00 w nocy Sejm przegłosował skierowanie do komisji nadzwyczajnej projektu zmian w kodeksie wyborczym. Zmiana dotyczy tylko jednego przepisu. Ustawa w nowym brzmieniu reguluje, kto ma decydować o ważności wyborów. Wcześniej w kodeksie wyborczym znajdował się jedynie przepis, że robi to Sąd Najwyższy (bez określania składu).
Dotychczas robiła to Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych SN. Tymczasem kontrowersyjna ustawa o Sądzie Najwyższym z grudnia 2017 zlikwidowała tę Izbę i przyznała uprawnienia do stwierdzania ważności wyborów nowemu ciału, Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN.
PiS wprowadza teraz ten przepis do kodeksu wyborczego:
Art. 1. W ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2019 r. poz. 684) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 244 w § 1 po wyrazach „Sąd Najwyższy” dodaje się wyrazy „w składzie całej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych”;
2) w art. 324 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową Komisję Wyborczą oraz po rozpoznaniu protestów rozstrzyga o ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej”.
Dlaczego teraz? Nie wiemy
„Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych będzie decydować o ważności wyborów w całości, ale też o ważności wyboru poszczególnych posłów” – mówi OKO.press Anna Godzwon, była rzeczniczka prasowa Krajowego Biura Wyborczego, specjalistka od prawa wyborczego.
„O tym, że przepisy ustawy o SN i kodeks wyborczy nie są ze sobą kompatybilne, to wiadomo nie od dzisiaj. Dlaczego teraz? Bardzo dobre pytanie. Znamy uzasadnienie, absolutnie nic z niego nie wynika. Myślę, że chodzi przede wszystkim o to, żeby prawo do ostatniego słowa na temat wyborów zagwarantować swoim. I tylko tyle”.
Nowa izba SN, powołana przez PiS
Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN to nowe ciało, które zostało powołane ustawą o Sądzie Najwyższym z grudnia 2017. Według artykułu 26. Ustawy:
„Do właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych należy rozpatrywanie skarg nadzwyczajnych, rozpoznawanie protestów wyborczych i protestów przeciwko ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego oraz stwierdzanie ważności wyborów i referendum, inne sprawy z zakresu prawa publicznego, w tym sprawy z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego oraz sprawy, w których złożono odwołanie od decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a także skargi dotyczące przewlekłości postępowania przed sądami powszechnymi i wojskowymi oraz Sądem Najwyższym”.
W uzasadnieniu do projektu jego autorzy piszą, że chodzi o dostosowanie przepisów do siebie.
Sędziów do nowej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych wybiera 25-osobowa Krajowa Rada Sądownictwa. 15 członków KRS to sędziowie wskazani przez posłów PiS i Kukiz’15 w Sejmie. Pozostałych członków KRS wskazuje Sejm i Senat (czyli większość PiS), minister sprawiedliwości i prezydent. Izba jest więc politycznie uzależniona od PiS i może orzekać zgodnie z interesem partii rządzącej.
Z drugiej strony, w kwietniu 2019 „Dziennik Gazeta Prawna” donosił, że Izba buduje sobie swój własny autorytet i stawała po stronie sędziów i prokuratorów w sporach z Ministerstwem Sprawiedliwości czy KRS.
Zmiany w kodeksie na trzy miesiące przed wyborami
Jeżeli PiS przegłosuje zmiany w prawie wyborczym w swoim stylu, to znaczy ekspresowo, wtedy Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN będzie rozstrzygała ewentualne protesty wyborcze już po jesiennych wyborach parlamentarnych.
W trakcie nocnej debaty sejmowej nad projektem poseł PO Jerzy Meysztowicz powiedział:
„Była taka tradycja, że na kilka miesięcy przed wyborami nikt nie grzebał i nie kombinował z ordynacją wyborczą. Wy to robicie, robicie to w formie projektu poselskiego, żeby uniknąć jakichkolwiek konsultacji. Pytanie jest, jakie jest stanowisko rządu – to już było pytanie – a jakie jest stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej. Wy w ogóle nawet nie spytaliście Państwowej Komisji Wyborczej, co sądzi na ten temat. Ja się w ogóle dziwię, że państwo nie wpisali do tej ustawy, że jesienne wybory wygrał PiS. Proponuję to wpisać, bo wy jesteście w stanie wszystko przegłosować”.
Tradycja, o której Meysztowicz mówi, pochodzi z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Anna Godzwon: „Mamy wybory za trzy miesiące, a kilkanaście lat temu mieliśmy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o tym, że na pół roku przed wyborami, prawa wyborczego się nie zmienia. Oczywiście, dla PiS to był niesłuszny Trybunał”.
Czy unieważnią niewygodne wyniki wyborów?
Jerzy Meysztowicz powiedział też podczas debaty:
„I problem będzie taki: jak wygrywacie wybory, to wybory są w porządku, a jak przegrywacie, to mówicie, że są sfałszowane. Jaką mamy gwarancję, że gdy przegracie wybory, nie zakwestionujecie tych wyborów i powiecie, że sorry, ale są sfałszowane. I kto będzie o tym decydował? Będzie decydowała Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, którą sami sobie powołujecie. Genialne rozwiązanie. Gratuluję”.
Czy rzeczywiście istnieje niebezpieczeństwo, że PiS anuluje wyniki wyborów, z których partia Kaczyńskiego będzie niezadowolona?
Anna Godzwon: „Ewentualne unieważnienie wyborów jest bardzo trudne do przeprowadzenia. Musiałby to być bardzo solidne podstawy prawne, pozwalające na unieważnienie wyborów w skali całego kraju. Ale nawet zamieszanie z systemem informatycznym i to, że nie mieliśmy wyników wyborów przez sześć dni w 2014 roku, dla żadnego z sądów okręgowych nie było podstawą do unieważnienia wyniku wyborów. Nie wiem więc, co musiałoby się teraz wydarzyć.
Protesty wyborcze do Sądu Najwyższego można składać w określonych przypadkach naruszeń. Nie było do tej pory przypadku, żeby SN uznał wybór jakiegoś posła za nieważny czy w ogóle wybory za nieważne, chociaż protestów wyborczych złożono tysiące przez ostatnie 30 lat. Muszę więc powiedzieć, że nie umiem sobie tego wyobrazić. Ale wielu rzeczy nie byliśmy sobie w stanie wyobrazić, zanim zaczęła się kadencja PiS w 2015 roku”.
Kwestie dotyczące praworządności w Polsce oraz w całej Unii Europejskiej będziemy dalej monitorować oraz wyjaśniać na łamach Archiwum Osiatyńskiego, a także – po angielsku – na stronie Rule of Law in Poland.
Podoba Ci się ten artykuł? Zapisz się na newsletter Archiwum Osiatyńskiego. W każdą środę dostaniesz wybór najważniejszych tekstów, a czasem również zaproszenia na wydarzenia.
