Komisjo, nie odpuszczaj Polsce [EKSPERCI o skardze do TSUE]

Udostępnij

współzałożycielka Archiwum Osiatyńskiego i The Rule of Law in Poland, doktor nauk prawnych, badaczka w Polskiej Akademii Nauk, afiliowana przy…

Więcej

Wbrew życzeniom polityków obozu rządzącego nowelizacja ustawy o SN nie kończy sporu Polski z Komisją Europejską. TSUE nadal może wydać wyrok, a skarga może być podstawą roszczeń sędziów. Wyrok TSUE ostatecznie potwierdzi, że KE i TSUE mają kompetencje aby oceniać niezawisłość sędziów w państwach UE. Publikujemy ekspertyzę specjalistów od prawa europejskiego.



Najnowsza, siódma w tym roku nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym oznacza koniec sporu z Komisją Europejską – twierdzą niektórzy politycy PiS, np. poseł Marka Asta.

 

To nieprawda – wynika z analizy ekspertów od prawa europejskiego dra Piotra Bogdanowicza i dra Macieja Taborowskiego. Skarga nie zdezaktualizowała się. Nadal spełnia swoją rolę, m.in. z następujących względów:

 

  • Skarga Komisji może być podstawą dla sędziów SN, którzy będą domagać się odszkodowania od państwa polskiego.

 

  • Wyrok TSUE przesądzi, czy regulacja stanu spoczynku dla sędziów SN 65+ naruszała zasadę nieusuwalności sędziów.

 

  • Wyrok dawałby gwarancję trwałości zmian wprowadzonych ostatnią nowelizacją: „Jak wiemy, ustawę można przyjąć w kilka dni. W ten sam sposób można ją również zmienić” – piszą eksperci. „W przypadku takiej zmiany, KE musiałaby całe postępowanie prowadzić od początku. Wyrok TS dałby jednoznaczną odpowiedź, czy można było postąpić tak, jak uczynił polski ustawodawca. W razie wygranej KE, byłoby to pierwsze autorytatywne stwierdzenie TS, że w Polsce zostały naruszone elementy zasady państwa prawa”.

 

  • Wyrok jest w interesie samej Unii. Potwierdzałby on bowiem, w sposób niebudzący wątpliwości, że Komisja Europejska i sam Trybunał Sprawiedliwości mają kompetencję do oceny stanu praworządności w państwach członkowskich, w tym stopnia przestrzegania niezawisłości sędziowskiej.

 

Istotne jest też to, że Trybunał Sprawiedliwości dokonuje oceny na podstawie stanu prawnego na dzień upływu terminu wyznaczonego Polsce przez Komisję Europejską w uzasadnionej opinii, a ustawę znowelizowano później.

 

Nowelizacja, która może naruszać konstytucję w ocenie Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego, czeka na podpis Prezydenta. Ustawę znowelizowano w listopadzie, żeby wykonać wydane w październiku postanowienie o zabezpieczeniu w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości. Postępowanie toczy się, ponieważ we wrześniu Komisja Europejska zaskarżyła do TSUE przepisy ustawy o SN.

 

Unijna komisarz Věra Jourová potwierdziła, że Komisja nie wycofa skargi. Niezależnie od politycznych uwarunkowań takiej decyzji Komisji, przede wszystkim Komisja powinna utrzymać skargę ze względów prawnych.

 


 

Analiza dra Piotra Bogdanowicza i dra Macieja Taborowskiego ukazała się po angielsku na Verfassungsblog 3 grudnia 2018, po polsku w „Rzeczpospolitej” 4 grudnia 2018 roku. Publikujemy jej część dotyczącą skargi Komisji Europejskiej. Śródtytuły zostały dodane przez redakcję OKO.press.

 

Piotr Bogdanowicz– doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Radca prawny. Specjalizuje się w prawie Unii Europejskiej i prawie zamówień publicznych. Zasiada w Radzie Programowej Archiwum Osiatyńskiego.

 

Maciej Taborowski – doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz adiunkt w Zakładzie Prawa Europejskiego w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk; współpracuje z Centrum Europejskim UW. Zasiada w Radzie Programowej Archiwum Osiatyńskiego. 

 

Nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym, stanowiąca wykonanie postanowienia Wiceprezes Trybunału Sprawiedliwości z 19 października 2018 r. do podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu zapewnienia, by sędziowie SN oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego powrócili do orzekania, powoduje zdaniem niektórych, że „wniosek KE w zakresie obejmującym zastrzeżenia dotyczące przejścia sędziów w stan spoczynku staje się bezprzedmiotowy”.

 

W naszej ocenie, istnieje jednak co najmniej kilka powodów, dla których po wejściu w życie ustawy, która oczekuje  na podpis Prezydenta, Komisja Europejska nie powinna wycofywać z Trybunału Sprawiedliwości swojej skargi o naruszenie traktatów.

 

Trybunał Sprawiedliwości nadal ma możliwość wydania wyroku w tej sprawie

 

Ocena naruszenia prawa unijnego przez państwo członkowskie będzie odbywać się według stanu prawnego na dzień upływu terminu wyznaczonego Polsce przez Komisję Europejską w uzasadnionej opinii. W świetle orzecznictwa późniejsze zmiany ustawy nie będą mogły być uwzględnione przez Trybunał. W sprawie ustawy o Sądzie Najwyższym termin określony w uzasadnionej opinii upłynął w połowie września 2018 r., kiedy obowiązywały zaskarżone przepisy dotyczące przejścia sędziów w stan spoczynku.

 

Komisja Europejska nie powinna wycofywać skargi 

 

  • Nawet jeśli uchybienie zostało usunięte, skarga Komisji Europejskiej nadal spełnia swoje zadanie. Między innymi ustanawia podstawę odpowiedzialności państwa członkowskiego względem osób, które wywodzą roszczenia z danego uchybienia. To może dotyczyć tych sędziów, którzy w związku z postępowaniem władz względem ich stanu spoczynku zamierzają domagać się odszkodowania.

 

  • Nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym jest, wprawdzie, co do efektu prawidłowa (sędziowie orzekają ponownie), ale zakłada, że na podstawie dotychczasowych przepisów sędziowie przeszli w stan spoczynku (art. 2 ust. 1 ustawy). Nie zmienia tego przepis, który stanowi, że służbę na stanowisku sędziego uważa się za nieprzerwaną (art. 2 ust. 1 ostatnie zdanie). Już kolejny mówi bowiem o możliwości „pozostania w stanie spoczynku” (art. 2 ust. 2). Wyrok Trybunału Sprawiedliwości mógłby ostatecznie przesądzić, czy regulacja stanu spoczynku dla sędziów SN 65+ naruszała zasadę nieusuwalności sędziów. Jeżeli by tak było, to wyrok TS miałby charakter deklaratoryjny. Oznacza to, że przepisy o stanie spoczynku były już od ich wejścia w życie niestosowalne i że sędziowie SN na ich podstawie nie przeszkli skutecznie w stan spoczynku (to niezależnie od zabezpieczenia i niezależnie od nowelizacji ustawy o SN). Zgodnie z zasadą pierwszeństwa, przepisy prawa krajowego sprzeczne z prawem UE, są od chwili ich wejścia w życie nieskuteczne z mocy prawa. Wedle wyroku Trybunału Sprawiedliwości „Zgodnie z zasadą pierwszeństwa, podlegające bezpośredniemu stosowaniu postanowienia traktatu oraz akty wydawane przez instytucje powodują w stosunku do prawa krajowego państw członkowskich od chwili wejścia w życie nieskuteczność z mocy prawa wszelkich sprzecznych z nimi obowiązujących przepisów prawa krajowego ”  (zob. punkty 53-53 w sprawie Wiener Wetten).

 

  • Wyrok Trybunału Sprawiedliwości stwierdzający, iż zakwestionowane przez Komisję Europejską przepisy naruszały prawo unijne, wytrącałby rządowi polskiemu argument z rąk, iż zmiana ustawy była związana wyłącznie z dostosowaniem się do prowizorycznego postanowienia TS. Na obecnym etapie nie wiadomo, czy TS w ostatecznym postanowieniu podtrzyma dotychczasowy sposób zabezpieczenia. Przeprowadzenie postępowania przed TS do końca gwarantowałoby, w razie wygranej, trwałość zmian wprowadzonych ostatnią nowelą. Jak wiemy, ustawę można przyjąć w kilka dni. W ten sam sposób można ją również zmienić. W przypadku takiej zmiany, KE musiałaby całe postępowanie prowadzić od początku. Wyrok TS dałby jednoznaczną odpowiedź, czy można było postąpić tak, jak uczynił polski ustawodawca. W razie wygranej KE, byłoby to pierwsze autorytatywne stwierdzenie TS, że w Polsce zostały naruszone elementy zasady państwa prawa. Należy również pamiętać, że wyrok miałby skutek wobec wszystkich.

 

  • Wydanie wyroku przez TS jest również w interesie samej Unii. Potwierdzałby on bowiem, w sposób niebudzący wątpliwości, że Komisja Europejska oraz sam Trybunał Sprawiedliwości posiadają kompetencję do oceny stanu praworządności w państwach członkowskich, w tym stopnia przestrzegania niezawisłości sędziowskiej. Jak dotąd, w ten sposób Trybunał Sprawiedliwości orzekł jedynie w trybie prejudycjalnym – w wyroku w sprawie „sędziów portugalskich” (o znaczeniu tego orzeczenia w trybie prejudycjalnym dr Maciej Taborowski pisał w marcu 2018 r. – przyp. red.). Wyrok w tej sprawie pokazywałby również, że KE postąpiła właściwie, stawiając Polsce zarzut naruszenia art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej w związku z art. 47 Karty Praw Podstawowych, a nie dyrektywy antydyskryminacyjnej, jak zrobiła w 2012 roku w sprawie Węgier – ten wyrok Trybunału Sprawiedliwości ostatecznie niewiele, w przypadku Węgier, dał.

 

 

A,b,c,d,e… POMÓŻ nam dokończyć Alfabet buntu!

 

 



Autor


współzałożycielka Archiwum Osiatyńskiego i The Rule of Law in Poland, doktor nauk prawnych, badaczka w Polskiej Akademii Nauk, afiliowana przy…


Więcej

Opublikowany

6 grudnia 2018




Inne głosy w debacie



Inne artykuły tego autora

25.12.2023

Zmiana kursu. Polski rząd chce wykonywać orzeczenia europejskich trybunałów

14.12.2023

Niedopuszczalny, bezużyteczny, zbędny. Tak o wyroku Trybunału Konstytucyjnego mówią jego sędziowie

12.12.2023

Trybunał Konstytucyjny Przyłębskiej wydał wyrok w sprawie ustawy o Sądzie Najwyższym

11.09.2023

Tragedią polskiej polityki jest to, że nie potrafimy sensownie podzielić sceny politycznej [WYWIAD]

03.08.2023

Węgry mogą stracić 22 mld euro z funduszy spójności. A to nie koniec [analiza Archiwum Osiatyńskiego]

28.07.2023

Siła prawa Unii Europejskiej: innowacyjne rozwiązania i obszary wymagające poprawy w zakresie ochrony praworządności [Raport Archiwum Osiatyńskiego]

13.07.2023

TSUE: Sądy powinny odstąpić od stosowania uchwał Izby Dyscyplinarnej. Zwycięstwo Tulei i Gąciarka

07.06.2023

Pilne! Komisja Europejska zaczyna postępowanie w sprawie lex Tusk

05.06.2023

WAŻNE! TSUE: ustawa kagańcowa sprzeczna z prawem unijnym. Miliardy z KPO się oddalają

02.06.2023

Brak gwarancji praw obywatelskich w lex Tusk narusza Konstytucję i prawo UE

27.05.2023

Iustitia: Wiemy jak naprawić Krajową Radę Sądownictwa i sądy. To da się zrobić [MARKIEWICZ]

15.02.2023

Pilne! Komisja Europejska skarży Polskę do TSUE za Trybunał Konstytucyjny. Co to oznacza?

20.01.2023

Senat prosi Komisję Wenecką o opinię o ustawie o Sądzie Najwyższym. Game changer w sprawie KPO?

16.01.2023

Polska i Węgry już się nie wywiną? Unia Europejska coraz ostrzej broni praworządności [Debata]

05.01.2023

Julia Przyłębska nie ustępuje. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego chcą wyboru nowego prezesa

29.12.2022

Trybunał Konstytucyjny Przyłębskiej stał się elementem machiny niszczenia państwa prawnego

12.10.2022

Czym są pozwy SLAPP i jak z nimi walczyć [zapisz się na warsztat dla prawników]

06.10.2022

Słowenia wykonuje wyrok swojego TK. Legalizuje małżeństwa par tej samej płci i możliwość adopcji

29.08.2022

Cztery organizacje sędziowskie pozywają Radę UE za akceptację polskiego KPO

29.07.2022

Jak naprawić Trybunał Konstytucyjny? Sadurski: Usunięcie dublerów nie wystarczy, trzeba iść dalej



Wesprzyj nas!

Archiwum Osiatyńskiego powstaje dzięki obywatelom i obywatelkom gotowym bronić państwa prawa.


10 
20 
50 
100 
200