W czwartek 2 sierpnia 2018 Sąd Najwyższy ogłosił, że skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pięć pytań prejudycjalnych dotyczących przechodzenia sędziów w stan spoczynku po 65. roku życia. Jednocześnie SN zastosował tzw. środek tymczasowy – zawiesił stosowanie PiS-owskiej ustawy o Sądzie Najwyższym. Oznacza to, że zatrzymał wycinkę sędziów. O co chodzi, szczegółowo opisaliśmy w tekście „Sąd Najwyższy szachuje prezydenta i KRS„.

Niemal natychmiast zareagował Andrzej Duda. Konferencja prasowa SN odbyła się o godz. 15.00, a już ok. 18.00 oświadczenie wydała Kancelaria Prezydenta RP. Wynika z niego, że głowa państwa nie zastosuje się do decyzji Sądu Najwyższego i wzywa do tego inne organy:

„W ocenie KPRP, dzisiejsze działanie Sądu Najwyższego, polegające na zawieszeniu stosowania niektórych przepisów ustawy o SN, nastąpiło bez prawidłowej podstawy prawnej i nie wywiera skutków wobec Prezydenta RP, ani jakiegokolwiek innego organu”.

Kancelaria pisze też, że Sąd Najwyższy wykreował „instytucję dotychczas nieznaną i niestosowaną w polskim porządku prawnym, tj. instytucję zawieszenia stosowania przepisów ustawy”.

Rzecznik SN: Postępowanie Sądu Najwyższego jest całkowicie legalne

Na gorąco komentował oświadczenie sędzia Michał Laskowski, rzecznik Sądu Najwyższego. W rozmowie z TVN24 powiedział:

„Spodziewaliśmy się takiego oświadczenia [prezydenta]. Uważamy, że postąpiliśmy zgodnie z prawem, wskazaliśmy rozbudowane uzasadnienie. Były pełne podstawy do zawieszenia wykonywania tych przepisów.

Żyjemy w czasach, w których dochodzi do kreowania najróżniejszych nowych sytuacji prawnych. Od trzech lat mniej więcej.

Istnieje podstawa [prawna], to, że z niej dotychczas nie korzystano wynika z tego, że nie było takiej sytuacji. Taka procedura nie była dotychczas stosowana. W Europie w różnych sprawch sądy chyba dwukrotnie stosowały tę procedurę”.

Laskowski ocenił, że procedura, którą zastosował SN o niczym nie przesądza ani nie obchodzi prawa: „To nie jest obchodzenie, to zadanie pytania”.

Puentował:

„To jest zupełnie normalna procedura. Być może do wielu osób nie dotarło, że jesteśmy częścią prawa europejskiego”.

Prof. Matczak: To, co robi Prezydent RP to anarchia w czystej postaci

„Prezydent RP i prawnik z doktoratem nie uznaje przepisów prawa UE za przepisy obowiązujące w Polsce, dlatego twierdzi, że Sąd Najwyższy nie miał podstawy do swoich działań. Stanowisko Kancelarii Prezydenta, która nie uznaje decyzji sądu, to kolejna sytuacja, kiedy politycy w Polsce uzurpują sobie prawo oceny decyzji sądu, tak jak kiedyś w przypadku wyroku TK. Prezydent ma tę decyzję wykonać, a nie ją oceniać.‬ Nie jest sądem i ma obowiązek podporządkować się decyzji sądu. To, co robi Prezydent RP to anarchia w czystej postaci” – napisał w komentarzu prof. Marcin Matczak, teoretyk prawa, członek Rady Archiwum Osiatyńskiego.

Dr Taborowski: Nie wolno stosować przepisów ustawy o SN

„Nie ma żadnej wątpliwości, że Sąd Najwyższy miał prawo zastosować taką procedurę” – komentuje dla OKO.press dr Maciej Taborowski, specjalista od prawa europejskiego. Wynika to z połączenia art. 755 par 1. kodeksu postępowania cywilnego z zasadą skutecznej ochrony sądowej wynikającej z prawa unijnego (art. 19 TUE). Według przepisu kpc „jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni”. W tym przypadku sąd uznał, że jest to zawieszenie stosowania prawa krajowego, które może okazać się sprzeczne z prawem unijnym.

„Jest to jak najbardziej dopuszczalne, a wręcz wymagane przez prawo unijne i wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-432/05 Unibet” – mówi dr Taborowski.

Kancelaria Prezydenta oświadczyła, że przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym „obowiązują i muszą być przez wszystkich przestrzegane”. Niekoniecznie tak musi być – uważa dr Taborowski. Wszystko, co dotąd zostało zrobione na podstawie przepisów zakwestionowanych przez SN, może się okazać niestosowalne.

„Jeżeli z orzeczenia Trybunału będzie wynikało, że przepisy są sprzeczne z zasadą skutecznej ochrony sądowej, to może oznaczać, że wszystkie czynności podejmowane do tej pory przez organy państwa, były podejmowane bez podstawy prawnej. Zatem już dziś nie wolno tych przepisów stosować. Nie ma znaczenia, kiedy zapadnie wyrok Trybunału. To wszystko, co dotąd nastąpiło (przejście sędziów w stan spoczynku czy procedura opiniowania przed KRS odnośnie do sędziów, którzy chcą dalej orzekać w SN), może się okazać niestosowalne. Dlatego podjęcie przez SN czynności zabezpieczającej w tym zakresie jest zasadne”.

Przeczytaj całe oświadczenie Kancelarii Prezydenta RP:

„W nawiązaniu do komunikatu Sądu Najwyższego, należy zważyć, co następuje.

W ocenie Kancelarii Prezydenta RP, dzisiejsze działanie Sądu Najwyższego, polegające na zawieszeniu stosowania niektórych przepisów ustawy o SN, nastąpiło bez prawidłowej podstawy prawnej i nie wywiera skutków wobec Prezydenta RP, ani jakiegokolwiek innego organu.

„Zawieszenie stosowania” wskazanych przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym postanowieniem Sądu Najwyższego nastąpiło przy okazji rozpatrywania sprawy indywidualnej, odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, sygn. III UZP 4/18. Pretekstem do zadania pytań prejudycjalnych oraz zastosowania konstrukcji „zawieszenia stosowania” niektórych przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym jest orzekanie w składzie przez 2 sędziów, którzy ukończyli 65. rok życia.

Konstytucja żadnemu z organów nie przyznaje kompetencji do zawieszania stosowania przepisów powszechnie obowiązującego prawa, skutecznej wobec innych organów. Warto wskazać, że nawet gdy Trybunał Konstytucyjny rozpatruje sprawę pytania prawnego sądu, to zawieszeniu ulega postępowanie prowadzone przed sądem, a nie stosowanie zakwestionowanych przepisów.

Sąd Najwyższy wykreował, w oparciu o przepisy ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, instytucję dotychczas nieznaną i niestosowaną w polskim porządku prawnym, tj. instytucję zawieszenia stosowania przepisów ustawy, w szczególności wobec podmiotów, które nie są stronami postępowania, tj. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Krajowej Rady Sądownictwa. W ocenie Kancelarii Prezydenta RP, w polskim prawie nie ma przepisów będących prawidłową podstawą takiego działania Sądu Najwyższego.

Konstrukcja zawieszenia stosowania niektórych przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym nie wywiera żadnych skutków wobec działających na podstawie ustawy o Sądzie Najwyższym Krajowej Rady Sądownictwa czy Prezydenta RP. Należy podkreślić, że przepisom tej ustawy przynależy domniemanie konstytucyjności, do momentu ewentualnego ich zakwestionowania przez Trybunał Konstytucyjny. Do tego czasu obowiązują i muszą być przez wszystkich przestrzegane, co wynika wprost z art. 83 Konstytucji, zgodnie z którym każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Podkreślenia wymaga fakt, że „zawieszone przepisy” nie zostały przez żaden z uprawnionych podmiotów, w tym Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, skierowane do Trybunału Konstytucyjnego celem zbadania ich zgodności z Konstytucją.

Należy ponadto zauważyć, że dzisiejsze działanie Sądu Najwyższego jest próbą obejścia przez Sąd Najwyższy przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym. Meritum pytań prejudycjalnych jest związane ze statusem sędziów wchodzących w skład składu orzekającego, a do rozstrzygania spraw dotyczących sędziów Sądu Najwyższego władna jest Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, jeszcze nie obsadzona.

Zawieszanie postępowania w sprawie indywidualnej ze względu na kwestionowanie przez sędziów Sądu Najwyższego powszechnie obowiązujących przepisów dotyczących ich statusu będzie miało znaczący wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania w sprawie.

Działania Sądu Najwyższego uznajemy za prawnie bezskuteczne i nie wywierające skutku wobec Prezydenta RP.”