Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do OKO.press z prośbą o informacje dotyczące kar na 10 tysięcy zł, które otrzymali artyści, niosący pod Sejm olbrzymi transparent-list. RPO Adam Bodnar domaga się w tej sprawie wyjaśnień od Głównego Inspektora Sanitarnego oraz Komendanta Stołecznego Policji. RPO zapowiada gotowość do włączenia się w postępowanie sądowe, jeśli ukarani artyści wyrażą taką wolę.

19 maja OKO.press i radio TOK FM jako pierwsze poinformowały o karach dla artystów, którzy 6 maja szli spod Poczty Głównej pod Sejm z ręcznie malowanym listem o treści „Żyć nie, umierać” zaadresowanym do Sejmu RP, który przekazali politykom opozycji.

Chodziło m.in. o sprzeciw wobec planowanych wtedy wyborów korespondencyjnych niepotrzebnie narażających życie obywateli. Policjanci, którzy towarzyszyli grupie, nie dopatrzyli się złamania przepisów podczas akcji, jednak już pod jej koniec ukarali 10-osobową grupę mandatami (artyści ich nie przyjęli), postanowili też o skierowaniu wniosków o ukaranie do Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Sanepidu). Piętrowy absurd tych kar opisuje w OKO.press adwokatka Beata Siemieniako.

Działanie policji mogło być nielegalne

Dwóch z artystów zaangażowanych w zatytułowany po prostu „List” projekt (to nawiązanie do performensu Tadeusza Kantora), którego oficjalnym organizatorem zgodziła się zostać działająca od dwóch dekad na polu sztuki fundacja Bęc Zmiana, otrzymało w ubiegły weekend pisma od Sanepidu. Informują one o nałożeniu indywidualnych kar 10 opiewającej na 10 tys. zł za „nieprzestrzeganie w dniu 06.05.2020 r. nakazu przemieszczania się w odległości mniejszej niż 2m od siebie”.

W pismach do Policji i Sanepidu RPO powołuje się na artykuł OKO.press i naszą filmową relację z akcji.

„W związku z dynamicznym procesem legislacyjnym oraz obowiązującymi ograniczeniami działania podejmowane przez obywateli były jedyną skuteczną formą realizacji ich prawa do manifestacji poglądów” – pisze Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar do nadinspektora Pawła Dobrodzieja, Komendanta Stołecznego Policji oraz Jarosława Jan Pinkasa, szefa Sanepidu. 

RPO podaje w wątpliwość, czy funkcjonariusze w ogóle powinni kierować wnioski o ukaranie do Sanepidu, gdyż rządowe rozporządzenie nie przewiduje udziału policji w procesie wymierzania kary administracyjnej. Sama kara „wydaje się rażąco surowa i niesprawiedliwa, a tym samym może zostać uznana za niezgodną z konstytucyjnym standardem określonym w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w związku z jej nieproporcjonalnością” – pisze Adam Bodnar.

 Coraz więcej pracy w biurze Rzecznika

Już wcześniej RPO wyraził stanowisko, że całkowity zakaz zgromadzeń jest niekonstytucyjny. 15 maja tę opinię podzielił Sąd Apelacyjny w Warszawie, odnosząc się do braku zezwolenia na demonstrację akcji Strajk Przedsiębiorców zgłoszoną przez kandydata na prezydenta Pawła Tanajno. Mimo wyroku sądu, dzień później policja nie dopuściła do przemarszu, używając gazu wobec zabranych na pl. Zamkowym.

„Właściwie wszędzie, gdzie pojawiają się ograniczenia, otrzymujemy skargi – prawa pracownicze, edukacja zdalna, zgromadzenia, trochę więcej spraw dotyczy także rzetelności mediów publicznych, szereg dotyczy praw wyborczych i kampanii wyborczej” – informuje OKO.press Magdalena Wilczyńska z biura RPO.

W I kwartale 2020 liczba zgłoszonych spraw wzrosła o 1/4, a wprowadzone wobec pandemii COVID-19 ograniczenia obowiązywała wówczas jedynie przez miesiąc (dane za kwiecień i maj poznamy w czerwcu). Prosta matematyka sugeruje, że skarg może być obecnie niemal dwukrotnie więcej. W ostatnich dniach RPO interweniował w medialnych sprawach, które zajmują całą Polskę (w tym usunięcia piosenki Kazika z listy „Trójki”), ale też np. możliwości organizowania wiejskich zebrań w sołectwach.

Powodów do interwencji może być coraz więcej. W ostatnich dniach OKO.press otrzymuje niepokojące informacje o liczbie kar nakładanych przez Sanepid wobec obywateli protestujących przeciw działaniom rządu Prawa i Sprawiedliwości.

Adam Bodnar stwierdził w TOK FM, że tak wysokie kary pieniężne to „rodzaj nękania, który niestety może być stosowany na podstawie przepisów”.

Trwa zbiórka pieniędzy na wsparcie dla represjonowanych artystek i artystów. „Artystów i artystki cenzuruje się pod pretekstem walki z pandemią, tylko dlatego, że przekaz ich działań jest nie po myśli władzy. Artyści powinni mieć wolność twórczą, obywatele zaś prawo do obywatelskiej kontroli władzy – co zapewnia nam wszystkim konstytucja. Wysokość kary ma charakter mrożący, jej celem jest zniechęcenie innych do podobnych działań. Zrzucamy się, ponieważ nie możemy na to pozwolić” – czytamy na stronie zbiórki.