Czaputowicz się wychylił. Tłumaczy Ziobrze, jak działa prawo UE i poucza go o autonomii sądów

Udostępnij

Maria Pankowska - dziennikarka śledcza OKO.press. Pisze m.in. o malwersacjach funduszy europejskich i polityce UE. Absolwentka lingwistyki stosowanej na Uniwersytecie…

Więcej

"Trybunał Konstytucyjny nie bada konstytucyjności unijnych Traktatów", "polskie sądy mają autonomię", "tylko Trybunał Sprawiedliwości UE może decydować o swoich kompetencjach", SN miał prawo zawiesić stosowanie ustawy - stanowisko MSZ rozbija w puch wniosek min. Ziobry do TK. Czaputowicz wymierza Ziobrze polityczny policzek. Mówi jak Timmermans



Nowe rozdanie w państwie PiS – minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz postanowił wytłumaczyć koledze z rządu Zbigniewowi Ziobrze, jak działa prawo Unii Europejskiej i jak ma się do tego polski Trybunał Konstytucyjny. Argumenty Czaputowicza przypominają stanowisko Komisji Europejskiej, polskiej opozycji i autorytetów prawa, a także niezależnych mediów (w tym OKO.press). To bolesny cios dla Zbigniewa Ziobry i kłopotliwa sytuacja dla całego rządu.

 

W stanowisku z 12 października MSZ skrytykował wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, w którym prokurator generalny-minister sprawiedliwości Ziobro poprosił TK Julii Przyłębskiej o zbadanie konstytucyjności zapisów Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wniosek został złożony w sierpniu, a na początku października Ziobro rozszerzył go, zadając ogólne pytanie o kompetencje Trybunału Sprawiedliwości UE do oceny „organizacji sądownictwa w państwach członkowskich”.

 

Czaputowicz wyjaśnia Ziobrze na czym polega kwestionowany we wniosku system pytań prejudycjalnych. Wskazuje, że tylko TSUE ma kompetencje do interpretacji unijnych przepisów oraz podkreśla, że polskie sądy mają autonomię i mogą same decydować, o co zapytać unijny Trybunał. Broni też decyzji Sądu Najwyższego o zawieszeniu stosowania ustawy o SN do czasu odpowiedzi TSUE na zadane przez niego pytania.

 

Minister Czaputowicz nie zgadza się interpretacją relacji pomiędzy unijnym prawem a polską konstytucją przedstawioną we wniosku Ziobry. Argumentuje, że:

 

  • kompetencje TK do badania konstytucyjności unijnych traktatów są niejasne, a według części badaczy powinny ograniczyć się tylko do traktatów akcesyjnych;
  • sam TK potwierdził, że nie bada konstytucyjności unijnych traktatów;
  • prawo UE jest specyficzne i może być traktowane inaczej niż typowe prawo międzynarodowe;
  • artykuł kwestionowany przez Ziobrę to część unijnego dorobku prawnego – zaakceptowaliśmy go z góry przystępując do UE.

 

Przedstawiamy główne argumenty ministra Czaputowicza i analizujemy powody tego, co wygląda na rozłam w rządzie PiS i poważne ochłodzenie w relacjach między Ministrem Spraw Zagranicznych a Ministrem Sprawiedliwości.

 

O co Ziobro zapytał Przyłębską

 

Prokurator generalny Zbigniew Ziobro w sierpniu wnioskował do TK o zbadanie konstytucyjności niektórych przepisów, w tym art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Artykuł ten dotyczy procedury pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości UE, która pozwala sądom krajowym na wnioskowanie do TSUE o interpretację unijnych przepisów.

 


 

Art. 267 Prejudycjalny tryb orzekania Trybunału Sprawiedliwości

 

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:

 

a) o wykładni Traktatów;
b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii;W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.

 


 

Na początku października, po serii pytań prejudycjalnych polskich sądów, Ziobro rozszerzył swój wniosek. Poprosił, by TK stwierdził,

 

czy unijny Trybunał w ogóle może orzekać „w sprawach dotyczących ustroju, kształtu i organizacji władzy sądowniczej oraz postępowania przed organami władzy sądowniczej państwa członkowskiego Unii Europejskiej”.

 

Jak pisaliśmy w OKO.press była to polityczna manipulacja, pytania polskich sądów nie dotyczyły bowiem kwestii organizacyjnych, a unijnych wartości – niezależności sądownictwa.

 

W OKO.press dowodziliśmy też, że Prokurator Generalny-Minister Sprawiedliwości chce swoim wnioskiem załatwić trzy sprawy: odebrać polskim sędziom możliwość zadawania pytań do TSUE o legalność ustaw PiS, zablokować możliwość oceny tych ustaw przez TSUE  pod kątem zgodności z traktatami UE, a także usprawiedliwić prawdopodobne niestosowanie się Polski do wyroku TSUE w sprawie wytoczonej przez Komisję Europejską.

 


 

Argument Ziobry

 

Prokurator Ziobro podał w wątpliwość prawo sądów krajowych do kierowania pytania prejudycjalnego do TSUE w sytuacji, gdy rozstrzygnięcie unijnego Trybunału nie odnosi się do przedmiotu sprawy. Zdaniem Ziobry, jeżeli pytanie sądów krajowych dotyczy innych kwestii, np. jak w przypadku pytań Sądu Najwyższego – niezależności sądów – TSUE nie miałby prawa wypowiadać się na ten temat (rzecz w tym, że pytanie o obniżenie wieku emerytalnego sędziów pojawiało się „przy okazji” rozpraw, w której sędziowie SN w wieku 65 plus orzekali o zupełnie innych sprawach).

 

W rozumieniu Ziobry istnieje konflikt pomiędzy art. 267 TFUE a artykułami 7, 2 i 8 polskiej konstytucji.

 

Swoją argumentację prokurator przedstawił ponownie w rozszerzeniu wniosku z początku października 2018. Poprosił wprost, by TK stwierdził, czy unijny Trybunał w ogóle może orzekać „w sprawach dotyczących ustroju, kształtu i organizacji władzy sądowniczej oraz postępowania przed organami władzy sądowniczej państwa członkowskiego UE”.

 


 

Min. Jacek Czaputowicz skorzystał z możliwości przedstawienia swojego stanowiska w tej sprawie. Ma takie prawo – MSZ jest bowiem stroną w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Mówi o tym art. 42 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK.

 


 

Art. 42.

 

Uczestnikami postępowania przed Trybunałem są:
8 ) Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i minister właściwy do spraw zagranicznych – w sprawach zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych ratyfikowanych w trybie art. 89 ust. 1 oraz art. 90 ust. 2 i 3 Konstytucji;

 


 

Stanowisko w formie pisma do urzędującej prezes TK sędzi Julii Przyłębskiej zostało opublikowane na stronie Trybunału. Wynika z niego jasno, że MSZ odrzuca całą argumentację Ziobry o niekonstytucyjności zapisów unijnych traktatów.

 

Przeczytaj: Ziobro chce w TK zakneblować polskie sądy i uderza w traktat o UE. „Kolejny krok do Polexitu”

 

Czy TK może oceniać unijne traktaty? Raczej nie

 

Zdaniem min. Czaputowicza polskie prawo nie określa jednoznacznie, czy Trybunał Konstytucyjny może kontrolować zgodność unijnych traktatów z Konstytucją RP.

 

Traktaty to tak zwane prawo pierwotne UE, przypominające w swojej naturze samą konstytucję. Pozostałe akty prawne takie jak dyrektywy czy regulacje – tworzone w UE na przestrzeni lat – to prawo wtórne.

 

Jak zauważa minister Czaputowicz, art. 188 polskiej konstytucji nie daje TK możliwości kontroli prawa wtórnego. W kwestii prawa pierwotnego zdania są podzielone.

 


 

Art. 188.

 

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

 

  1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
  2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
  3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
  4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
  5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

 


 

Czaputowicz wspomina, że choć część ekspertów jest zdania, że wszystkie unijne traktaty podlegają kontroli TK jako umowy międzynarodowe, inni twierdzą, że

 

ze względu na specyfikę Unii Europejskiej, kontrola TK powinna być ograniczona, a unijne prawo mieć prymat nad konstytucją.

 

Wówczas jedyną pożądaną kontrolą byłaby nie kontrola post factum wyrażona w art. 188 konstytucji, a kontrola prewencyjna na wniosek prezydenta opisana w art. 133 ust. 2:

 

„Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją”.

 

Czaputowicz mówi też o specyfice prawa UE, które, w opinii części ekspertów nie jest już typowym prawem międzynarodowym:

 

„Jak podkreśla się w literaturze, prawo pierwotne ma swoje źródło w umowach międzynarodowych […],
jednakże w toku rozwoju historycznego uwolniło się od ‚gorsetu’ prawa międzynarodowego i zyskało status samodzielnego, autonomicznego porządku prawnego, m.in. przez wykształcenie cech odróżniających go od prawa międzynarodowego i prawa krajowego”.

 

Tym samym unijne prawo nie podlegałoby kontroli TK na podstawie art. 188 ust. 1 konstytucji.

 

Czaputowicz odnosi się też do orzecznictwa samego Trybunału Konstytucyjnego, który odrzucił zasadność decydowania o konstytucyjności unijnych traktatów.

 

W wyroku z 11 maja 2005 r., o którym wspominaliśmy analizując wniosek Ziobry w OKO.press, TK dokonał rozróżnienia w rodzajach prawa pierwotnego. Uznał, że nie ma kompetencji do badania unijnych traktatów, chyba że badana kwestia dotyczy umowy akcesyjnej wprowadzającej Polskę do UE.

 

TK nie może kwestionować unijnego dorobku

 

Czaputowicz jest zdania, że brak kompetencji TK wynika też z innej kwestii – art. 267 TFUE jest częścią unijnego dorobku prawnego (acquis communautaire) zapisanego w traktatach jeszcze przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Minister powołuje się na art. 2 traktatu akcesyjnego Polski, który mówi o obowiązkowym przyjęciu tego dorobku przez państwo wstępujące do UE:

 

„Polska, akceptując postanowienia Traktatu Akcesyjnego, przyjęła acquis communautaire (dorobek wspólnotowy – red.), na które składało się nie tylko wypracowane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, ale także przepisy prawa pierwotnego, w tym art. 234 TWE (obecnie art. 267 TFUE)”.

 

MSZ przypomina, że Trybunał Konstytucyjny zbadał konstytucyjność traktatu akcesyjnego i nie stwierdził zastrzeżeń. Sam art. 267 TFUE (w starszej wersji traktatu, art. 234 Traktatu o Wspólnotach Europejskich) został dokładnie zbadany nie tylko jako część acquis, ale także jako osobny przepis – TK stwierdził, że nie jest on niezgodny z polską konstytucją.

 

Czaputowicz powołuje się na wyrok TK z 2005: sądy są autonomiczne, a TSUE ma wyłączność

 

Min. Czaputowicz wspomina też o uzasadnieniu do wyroku TK z 2005 roku, w którym Trybunał pod przewodnictwem prof. Marka Safjana odniósł się do kwestii pytań prejudycjalnych. Wynika z niego, że:

 

  • o skierowaniu pytania prejudycjalnego do TSUE decyduje wyłącznie niezawisły sąd lub trybunał;
  • dany sąd lub trybunał ma powinność skierowania pytania do TSUE w razie wątpliwości co do interpretacji unijnego prawa, a w niektórych przypadkach nawet taki obowiązek;
  • prawo unijne interpretuje tylko TSUE – Polska zgodziła się na to wstępując do UE;
  • ustalenia TSUE muszą być stosowane przez krajowe sądy i trybunały;
  • nie ma kolizji między kompetencją TSUE wynikającą z art. 267 TFUE, a kompetencją TK wynikającą z art. 188 konstytucji.

 

Minister komentuje też samą procedurę pytań prejudycjalnych i to, jak rozwijało się w jej przypadku orzecznictwo TSUE. Podkreśla znaczenie artykułu 267 dla unijnego porządku prawnego:

 

„Głównym celem właściwości przyznanej Trybunałowi na podstawie art. 267 TFUE jest zapewnienie, by prawo Unii Europejskiej było stosowane w sposób jednolity przez sądy krajowe. Procedura odesłania prejudycjalnego ustanowiona w art. 267 TFUE jest instrumentem proceduralnym mającym istotne znaczenie dla zapewnienia spójnego stosowania i przestrzegania prawa Unii przed wszystkimi sądami krajowymi państw członkowskich.”

 

Przypomina też o autonomii sądów krajowych w stosowaniu prawa:

 

„W związku z tym, że sądy krajowe stosując prawo unijne są zobowiązane wykładać je w sposób autonomiczny, instytucja odesłania prejudycjalnego zapewnia jednolite stosowanie norm prawa UE i pozwala, jeśli nie wyeliminować, to z pewnością ograniczyć ryzyko rozbieżnej wykładni i w konsekwencji stosowania tych samych norm prawa UE w poszczególnych państwach członkowskich w odmienny sposób”.

 

Zdaniem Czaputowicza nie ulega wątpliwości, że do TSUE z pytaniem prejudycjalnym mogą zwrócić się polskie sądy powszechne, Sąd Najwyższy, sądy administracyjne czy Trybunał Konstytucyjny.

 

Zapisy art. 267 TFUE obowiązują bowiem Polskę bezpośrednio. Nie potrzeba żadnej innej podstawy prawnej, by dany organ sądowniczy mógł zadać pytanie unijnemu Trybunałowi. Jak zaznacza Minister, TSUE ma dostarczyć krajowemu sądowi narzędzi do samodzielnej decyzji o zgodności danych przepisów z prawem UE. Dalsze działanie leży jednak po stronie sądów krajowych.

 

Czaputowicz podkreśla, że prawo zwrócenia się do TSUE przysługuje sądom krajowym na każdym etapie postępowania. Pytania do TSUE mogą być kierowane tylko wtedy, kiedy interpretacja unijnych przepisów jest niezbędna, ale dopuszczalność wniosku ocenia tylko i wyłącznie sam Trybunał.

 

Tym samym minister potwierdza argumentację m.in. OKO.press w tej sprawie: o kompetencjach TSUE decyduje sam TSUE – nie zaś Zbigniew Ziobro ani Julia Przyłębska.

 

Przeczytaj: Kto decyduje o kompetencjach Trybunału Sprawiedliwości UE? Ani Ziobro, ani Przyłębska

 

Sądy krajowe mogą pytać TSUE, SN – też miał takie prawo

 

Minister zaznacza, że pytania prejudycjalne są objęte zasadą domniemania istotności – TSUE zakłada, że zwracające się do niego sądy krajowe mają ważny powód. Zasada ta może zostać podważona, w dwóch przypadkach:

 

  • gdy pytanie nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym bądź przedmiotem sporu przed sądem krajowym;
  • gdy zagadnienie ma charakter hipotetyczny, bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami o okolicznościach faktycznych i prawnych niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania.

 

Poza tymi przypadkami Trybunał ma obowiązek wydać orzeczenie. Z orzecznictwa TSUE wynika, że zwłaszcza „niewskazanie istotnych okoliczności faktycznych i prawnych może stanowić podstawę oczywistej niedopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym”.

 

W przypadku pytań prejudycjalnych przedłożonych TSUE przez polskie sądy nie mamy do czynienia z żadnym z dwóch wyjątków. Pytania te miały bowiem związek ze stanem faktycznym np. w przypadku pytań Sądu Najwyższego, w sprawie miał orzekać sędzia objęty przepisami nowej ustawy o SN – potencjalnie niezgodnymi z unijnym prawem.

 

Na podstawie orzecznictwa TSUE, Czaputowicz argumentuje też, że:

 

  • sąd krajowy, który stosuje przepisy prawa Unii, zobowiązany jest zapewnić pełną skuteczność tych norm, w razie konieczności z własnej inicjatywy nie stosując wszelkich sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego,
  • krajowe przepisy proceduralne nie mogą naruszać uprawnień przysługujących na mocy art. 267 TFUE sądowi krajowemu oraz spoczywających na nim obowiązków.

 

Czaputowicz konkluduje, że system ustanowiony przez art. 267 TFUE wymaga, by sąd miał swobodę decydowania o zawieszeniu bądź niestosowaniu przepisów ustawy, które uznaje za niezgodne z prawem Unii.

 

To bezpośrednie odniesienie do decyzji Sądu Najwyższego, który zwracając się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi postanowił o zawieszeniu działania przepisów ustawy o SN do czasu orzeczenia Trybunału. Minister spraw zagranicznych zdaje się wspierać decyzję SN, kwestionowaną przez prokuratora Ziobrę.

 

Rozgrywki na szczytach władzy. Rewanż Czaputowicza?

 

Stanowisko Czaputowicza to jasny sygnał, że na szczytach władzy toczy się walka. Zbigniew Ziobro od dawna stara się pokazać się jako polityczny spadkobierca Jarosława Kaczyńskiego – jeszcze potężniejszy i jeszcze bardziej radykalny. Czaputowicz w jednoznaczny sposób podważa jego kompetencje i neguje strategię obrony „reform” systemu polskiego sądownictwa. Czyżby sam chciał zostać następcą prezesa Kaczyńskiego? A może poczuł, że państwo PiS to tonący okręt i rzuca samemu sobie koło ratunkowe?

 

Teoretycznie możliwe jest, że mamy do czynienia z politycznym kamuflażem – krytykując wniosek kolegi Czaputowicz miałby uwiarygodnić działania rządu („nikt nami nie steruje, mamy różne opinie”), uspokoić opinię publiczną oraz wzmocnić przekaz polityków PiS o braku zakusów na wyprowadzenie Polski z UE. Gdyby jednak była to uzgodniona przez cały rząd strategia, Czaputowicz prawdopodobnie wypowiedziałby się raczej w mediach.

 

Wybór oficjalnej ścieżki wskazuje, że ochłodzenie na linii MSZ-MS to coś więcej niż tylko mydlenie oczu politycznym oponentom i potencjalnym wyborcom.

 

Chirurgiczny atak Czaputowicza na Ziobro może też być odwetem za ostatnia akcję resortu Ziobry w Brukseli. Jak opisaliśmy w OKO.press, Ministerstwo Sprawiedliwości zablokowało tzw. konkluzje Rady UE dotyczące realizacji postulatów Karty Praw Podstawowych. Polska jako jedyny kraj zawetowała przyjęcie stanowiska na szczycie Rady UE 11 października, czym Ziobro chwalił się w oficjalnym oświadczeniu.

 

Resort sprawiedliwości miał też wywierać naciski na przedstawiciela Polski przy UE ambasadora Andrzeja Sadosia. Tym samym Ziobro wtargnął w obszar kompetencji Ministerstwa Spraw Zagranicznych, co mogło nie spodobać się Czaputowiczowi.

 

Przeczytaj: LGBTI, chrześcijanie, Żydzi, a może… sądy? Co tak naprawdę zawetował Ziobro w Radzie UE

 

 

A,b,c,d,e… POMÓŻ nam dokończyć Alfabet buntu!

 



Autor


Maria Pankowska - dziennikarka śledcza OKO.press. Pisze m.in. o malwersacjach funduszy europejskich i polityce UE. Absolwentka lingwistyki stosowanej na Uniwersytecie…


Więcej

Opublikowany

30 października 2018






Inne artykuły tego autora

17.01.2024

Ziobryści bojkotują decyzje Bodnara w Prokuraturze Krajowej

08.01.2024

7 stycznia – podsumowanie dnia. PiS nagania ludzi na marsz. Prezydent nieugięty ws. Kamińskiego

07.01.2024

Hołownia skonsultuje „aferę mandatową” z Bodnarem i Wiąckiem

06.12.2023

Politycy opozycji zawiadamiają prokuraturę ws. działań neoKRS. Chodzi o ostatnią uchwałę

17.08.2023

Ziobro chce uniewinnienia Magdaleny Ogórek i Rafała Ziemkiewicza. Złożył skargę do SN

04.03.2023

Patryk Jaki dowodzi: Nie ma zasady pierwszeństwa prawa UE. OKO.press: Jest

29.01.2023

System kamieni milowych w fazie testów, Bruksela pod presją. Skorzysta na tym rząd PiS?

26.01.2023

Śledztwo ws. 100 tys. euro Czarneckiego w martwym punkcie. A prokurator dostał awans [UJAWNIAMY]

03.01.2023

Duda krytykuje „wielomiesięczną zwłokę w Sejmie” i nową ustawę o SN. Co z KPO?

06.12.2022

Ogórek i Ziemkiewicz winni zniesławienia Elżbiety Podleśnej. Jest wyrok

04.11.2022

Sędzia na medal. PiS i przyjaciele chcą odznaczyć byłego prezesa Izby Dyscyplinarnej

12.09.2022

Morawiecki na konferencji o Ukrainie broni sądowych „reform” PiS. „Chodzi o dekomunizację

24.08.2022

Legutko o blokadzie KPO: „Priorytetem instytucji europejskich jest obalenie polskiego rządu”

13.07.2022

„Quo vadis Polsko??” – woła sędzia TK Jarosław Wyrembak

01.07.2022

Ziobro ma kontrolować kontakty polskich śledczych z Prokuraturą Europejską. Zapłacimy za to w euro?

08.06.2022

Sąd po stronie Obajtka. Oddalił skargę RPO na przejęcie Polska Press przez Orlen

16.11.2021

Największe frakcje PE apelują do Komisji Europejskiej: Nie akceptujcie polskiego KPO

09.10.2021

Prawo i moralność UE dotyczą też Polski. Francja i Niemcy ostro o TK Przyłębskiej [CAŁE OŚWIADCZENIE]

08.10.2021

Prof. Łętowska dla OKO.press po wyroku TK: „Nie ma żadnego konfliktu między konstytucją a prawem UE”

31.08.2021

Prawny polexit w TK odroczony. RPO Marcin Wiącek domaga się wyłączenia jednego z sędziów



Wesprzyj nas!

Archiwum Osiatyńskiego powstaje dzięki obywatelom i obywatelkom gotowym bronić państwa prawa.


10 
20 
50 
100 
200