Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS

Warszawa, 30 maja 2022 roku

Do: Pani Ursuli von der Leyen

Przewodniczącej Komisji Europejskiej

Szanowna Pani Przewodnicząca,

Jako koalicja stowarzyszeń prawniczych i organizacji zajmujących się ochrona praw człowieka, skupiająca m.in. najważniejsze w Polsce stowarzyszenia sędziowskie, zwracamy się do Pani w sprawie realizacji przez polskie władze orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE w kontekście negocjacji na temat zatwierdzenia polskiego Krajowego Planu Odbudowy (KPO) i warunków późniejszych wypłat w ramach Funduszu Odbudowy. 

Ponieważ polskie władze zapowiadają, że dokument KPO został już uzgodniony z Komisją Europejską i podczas planowanej na 2 czerwca br. Pani wizyty w Warszawie, ma być formalnie zaakceptowany przez KE, zważywszy na okoliczność, że treść tego dokumentu i dokonanych w tym zakresie uzgodnień pomiędzy strona polską a KE nie jest powszechnie znana, chcielibyśmy zwrócić się z zapytaniem, czy w tym dokumencie zostały uwzględnione, jasno i ewidentnie opisane zobowiązania polskich władz do realizacji zobowiązań wynikających z postanowienia TSUE z dnia 14 lipca 2021 r. (C-204/21 R) oraz wyroku TSUE z 15 lipca 2022 r. (C-791/19):  

1. likwidacja Izby Dyscyplinarnej, która będzie powodować usunięcie z Sądu Najwyższego niezgodnie z prawem unijnym powołanych, zasiadających obecnie w tej Izbie tzw. neo-sędziów, których sposób powołania i nadane im specjalne kompetencje nie dają podsądnym gwarancji niezależnego i bezstronnego sądu w rozumieniu art. 19 ust. 1 TUE;

2. natychmiastowe przywrócenie do orzekania (oraz do prawa pobierania pełnego wynagrodzenia) bezprawnie zawieszonych przez Izbę Dyscyplinarną sędziów (zawieszonych za stosowanie wyroków TSUE i ETPCz lub wydawanie niezawisłych orzeczeń), którzy są ofiarami naruszeń praworządności w Polsce przez obecna władzę i prawdziwymi obrońcami funkcjonowania europejskiego porządku prawnego w naszym kraju, w szczególności poprzez wykluczenie konieczności ubiegania się przez nich o przywrócenie przed osobami, które zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem TSUE i ETPCz oraz wyrokami polskiego SN, nie dają gwarancji niezawisłego i bezstronnego sądu (przed tzw. neo-sędziami);

3. przywrócenie gwarancji niezależnego postępowania dyscyplinarnego dla polskich sędziów, w szczególności poprzez usunięcie z obowiązującego prawa przepisów przewidujących możliwość ścigania dyscyplinarnego za kwestionowanie statusu nieprawidłowo powołanych sędziów, czy umocowania konstytucyjnego organu RP, tj. zaskarżonych w ramach postepowania przeciwnaruszeniowego (C-204/21) przepisów tzw. ustawy kagańcowej. 

Pragniemy przy tym zauważyć, że uchwalona przez polski Sejm wg. projektu prezydenckiego ustawa z dnia 26 maja 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (która będzie teraz procedowana przez Senat RP), zawiera kosmetyczne zmiany obowiązujących przepisów i nie realizuje w najmniejszym stopniu sformułowanych w październiku 2021 r. przez KE oczekiwań (wynikających z lipcowych orzeczeń TSUE). Ustawa ta:

1. przewiduje jedynie pozorowaną likwidację Izby Dyscyplinarnej, ponieważ na jej miejsce powstać ma Izba Odpowiedzialności Zawodowej, której sposób powołania i funkcjonowania będzie powielał te same zastrzeżenia z punktu widzenia prawa unijnego, które już wielokrotnie zostały sformułowane przez europejskie trybunały w szeregu orzeczeń, w tym w orzeczeniach C-204/21 R i C-791/19. W nowej Izbie zasiadać będą ponownie osoby powołane w procedurze nie dającej gwarancji niezawisłości i bezstronności (tzw. neo-sędziowie), a co więcej w procesie ich powołania decydującą rolę będzie odgrywał Prezydent RP, co stanowi nieuprawnione nadużycie kompetencji i ingerencję władzy wykonawczej w kształt władzy sądowniczej, czyli poważne naruszenie trójpodziału władz, a tym samym podstawowych zasad określonych w art. 2 TUE. W efekcie polscy prawnicy, w tym sędziowie, będą nadal podlegać postępowaniom dyscyplinarnym przed organem nie posiadającym cech niezależnego i bezstronnego sądu, co jak pokazuje praktyka ostatnich lat prowadzi m.in. do bezzasadnych represji wobec niezależnego sądownictwa;

2. nie przewiduje obowiązku przywrócenia do orzekania bezprawnie zawieszonych przez Izbę Dyscyplinarną sędziów, przewidując procedurę przed nowoutworzoną Izbą Odpowiedzialności Zawodowej, która to procedura nie daje gwarancji niezawisłego i bezstronnego osądu w sprawach zawieszonych sędziów, jak również nie przewiduje terminu, w jakim sędziowie ci maja być przywróceni do orzekania. W efekcie sędziowie, którzy ze wszech miar wykazali się postawą godną najwyższego szacunku, ryzykując swoją karierę i narażając się na represje i szykany, broniąc zasad zapisanych w art. 2 i 19 TUE, będą teraz musieli przejść upokarzająca procedurę przed organem powołanym w tak samo wadliwy sposób, na dodatek z dużym prawdopodobieństwem udziału w ich sprawach członków obecnej Izby Dyscyplinarnej;

3. nie przewiduje zmiany, która w realny sposób przywracałaby funkcjonowanie niezależnego i bezstronnego systemu dyscyplinarnego wobec sędziów, uniemożliwiającego niedozwolony wpływ władzy wykonawczej na takie postępowania, w szczególności nie została wykreślona z systemu tzw. ustawa kagańcowa (nadal pozostaje w mocy przepis art. 107 § 1 pkt 3, gdzie działania sędziego kwestionujące istnienie stosunku służbowego innego sędziego, skuteczność powołania sędziego, lub umocowanie konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej – pozostają deliktem dyscyplinarnym), w zakresie wyłączeń z katalogu deliktów dyscyplinarnych znalazło się badanie spełniania wymogów niezawisłości i bezstronności, ale nie uwzględniono w tym sądów powszechnych (jeśli zatem sędzia sądu powszechnego dokonywał będzie takiego badania niezawisłości np. w wyniku wniosku strony o wyłączenie sędziego, będzie mógł być ścigany dyscyplinarnie), a ponadto wprowadzono nowy delikt dyscyplinarny nazwany „odmową wymiaru sprawiedliwości” (co oznacza, że jeśli sędzia odmówi orzekania z wadliwie powołanym sędzią, może być za to ścigany dyscyplinarnie).

To jedynie niektóre zastrzeżenia do uchwalonej ustawy wg projektu prezydenckiego. Pokazują one natomiast, że są to zmiany kosmetyczne, pozorowane i nie powodują w żadnym razie wykonania powyżej powoływanych orzeczeń TSUE.

Niezmiennie źródłem problemów z funkcjonowaniem polskiego sądownictwa jest powołana w sposób wadliwy, pozbawiona niezależności, z decydującą rolą przy ukształtowaniu władzy wykonawczej i ustawodawczej, nowa Krajowa Rada Sądownictwa (tzw. neo-KRS), którą obecnie rządzący powołali na kolejną 4-letnią kadencję, lekceważąc całkowicie europejski porządek prawny, w tym wyroki TSUE (począwszy od wyroku w sprawie A.K. C-585/18, C-624/18 i C-625/18), ETPCz oraz polskiego Sądu Najwyższego. Dlatego ponawiamy apel o jak najszybsze skierowanie skargi do TSUE w sprawie przepisów o neo-KRS skargi w procedurze przeciwnaruszeniowej, z wnioskiem o zabezpieczenie (interim measure).

Partnerzy Komitetu Obrony Sprawiedliwości (KOS):

Stowarzyszenie im. prof. Zbigniewa Hołdy

Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” 

Stowarzyszenie Sędziów „THEMIS”

„Lex Super Omnia” Stowarzyszenie Prokuratorów Inicjatywa Wolne Sądy

Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Instytut na rzecz Prawa i Społeczeństwa INPRIS

Archiwum Wiktora Osiatyńskiego

Amnesty International Polska

Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR)

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Sędziów Sądów Administracyjnych

Prezydium Forum Współpracy Sędziów

Stowarzyszenie Adwokackie „Defensor Iuris”