Prawa dziecka ponad homofobią. Może mieć dwie mamy. Rewolucyjny wyrok NSA

Udostępnij

adwokatka, specjalizuje się w prawach osób LGBT. Członkini Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, koordynatorka projektów w Polskim Towarzystwie…

Więcej

Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował: chłopiec urodzony w Wielkiej Brytanii - syn dwóch Polek - dostanie polski akt urodzenia. Z dwiema mamami w rubryce "rodzice". To wyrok rewolucyjny - ustne uzasadnienie wyroku wskazuje na akceptację życia rodzinnego prowadzonego przez parę jednopłciową



Dzięki wyrokowi Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 października 2018 r., urodzony w Wielkiej Brytanii, kilkuletni dziś chłopiec będzie mógł mieć polski PESEL i paszport.

 

Wcześniej – dla urzędu stanu cywilnego oraz  Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – przeszkodą do tzw. transkrypcji w Polsce aktu urodzenia chłopca  było to, że w jego brytyjskim akcie urodzenia wpisane są dwie matki (Polki).

 

Wyrok z 10 października zmienia dotychczasową linię orzekania w podobnych sprawach przez Naczelny Sąd Administracyjny (np. z 2014 roku) i obala argumenty, które podnosiły do tej pory organy administracji oraz inne wojewódzkie sądy administracyjne.

O komentarz poprosiliśmy adwokat Annę Mazurczak, która brała udział w sprawie z ramienia Rzecznika Praw Obywatelskich.

 


Anna Mazurczak jest Członkinią Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej oraz koordynatorką projektów w Polskim Towarzystwie Prawa Antydyskryminacyjnego. Specjalizuje się w prawach osób LGBTI.

Wcześniej pracowała w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich jako Naczelniczka Wydziału Prawa Antydyskryminacyjnego w Zespole Równego Traktowania. W omawianej sprawie, z ramienia RPO występowała przed WSA w Krakowie oraz brała udział w przygotowywaniu pism procesowych przed NSA.


 

Mazurczak ocenia wyrok NSA jako rewolucyjny: wcześniej polskie sądy uznawały, że wpisanie w polskim rejestrze stanu cywilnego aktu urodzenia, w którym jako rodzice wskazane są dwie matki, stanowiłoby naruszenie „podstawowych zasad porządku prawnego” i było sprzeczne z polskim kodeksem rodzinnym i opiekuńczym.

 

W 2018 roku NSA orzekł inaczej niż w podobnej sprawie w 2014 roku. Między innymi dlatego, że zmieniły się w Polsce przepisy dotyczące aktów stanu cywilnego – w 2015 roku wprowadzono obowiązek transkrypcji zagranicznego aktu stanu cywilnego, gdy obywatel Polski stara się o numer PESEL, paszport albo dowód osobisty.

 

Ale zmian w podejściu Naczelnego Sądu Administracyjnego między 2014 a 2018 rokiem jest więcej.

 

  • W 2014 r. NSA wprost wskazał w uzasadnieniu, że „państwom wciąż wolno ograniczać dostęp do związków małżeńskich parom osób tej samej płci”.
    Natomiast w orzeczeniu z 2018 roku skoncentrował się na prawach dziecka, a pominął sprawę uznawalności zawartych za granicą małżeństw i związków partnerskich par tej samej płci.

 

  • W rozstrzygnięciu z 2018 NSA powołał się na priorytet zasady niedyskryminacji i dobra dziecka. NSA jest zdania, że odmowa transkrypcji aktu urodzenia spowodowałoby, że dziecko byłoby „wyjęte spod prawa”.

 

  • Z dorastaniem kolejne obszary życia społecznego (np. wyrobienie dowodu osobistego) byłyby dla niego niedostępne. NSA przyznał, że co prawda nie ma obowiązku rejestrowania w Polsce zawartych za granicą związków partnerskich i małżeńskich, ale istnieje obowiązek rejestrowania aktów urodzenia dzieci rodziców tej samej płci.

 

  • W 2014 roku NSA miał wątpliwości, czy odmowa transkrypcji aktu urodzenia stanowi naruszenie unijnej zasady swobodnego przepływu osób. W 2018 nie miał już wątpliwości – narusza.

 

  • W 2014 r. NSA pisał o rodzinie tworzonej przez parę jednopłciową w cudzysłowie, w 2018 r. – wydaje się, że tego nadużycia już nie popełni (choć na pisemne uzasadnienie jeszcze czekamy).

 

„Jesteśmy o krok bliżej do pełnego uznania w Polsce aktów urodzenia, w których jako rodzice są wskazane dwie osoby tej samej płci” – pisze Anna Mazurczak.

 

Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że NSA zmienił zdanie, nie tylko z powodu zmian w polskim prawie dotyczących aktów stanu cywilnego. Ustne uzasadnienie wyroku z 2018 roku wskazuje, w moim przekonaniu, na większą akceptację życia rodzinnego prowadzonego przez parę jednopłciową przez sędziów orzekających w sprawie”.

 

Publikujemy cały komentarz Anny Mazurczak:

 


 

10 października 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie oraz decyzję Wojewody Małopolskiego i decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w Krakowie w sprawie transkrypcji, to znaczy przeniesienia do polskiego rejestru stanu cywilnego brytyjskiego aktu urodzenia czteroletniego chłopca, syna dwóch kobiet – obywatelek Polski.

 

Wojewódzki Sąd Administracyjny: nie zarejestrujemy drugiej mamy

 

WSA w Krakowie utrzymywał w mocy decyzje odmawiające skarżącej – mamie chłopca – zarejestrowania w Polsce urodzenia przez nią dziecka za granicą. Sąd argumentował – podobnie jak organy administracji, inne wojewódzkie sądy administracyjne w podobnych sprawach i do tej pory także Naczelny Sąd Administracyjny – że wpisanie w polskim rejestrze stanu cywilnego aktu urodzenia, w którym jako rodzice wskazane są dwie matki, stanowiłoby naruszenie „podstawowych zasad porządku prawnego”.

 

Każdy zagraniczny akt urodzenia powinien być, zdaniem krakowskiego WSA, zgodny z polskim Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, który pojęcie rodziców odnosi wyłącznie do dwóch osób różnej płci. Co więcej, polski wzór aktu urodzenia nie odpowiada brytyjskiemu – w rubryce „ojciec” kierownik Urzędu Stanu Cywilnego byłby zmuszony wskazać kobietę. WSA podkreślił, że zgodnie z Europejską Konwencją Praw Człowieka, państwom nadal wolno ograniczać dostęp do związków partnerskich i małżeńskich parom tej samej płci.

 

Orzeczenie WSA zostało zaskarżone do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

 

Do postępowania przed Naczelnym Sądem  przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich i Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Fundacja  wystąpiła z wnioskiem o zadanie przez NSA pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, dotyczącego potencjalnego ograniczenia swobody przepływu małoletniego obywatela Polski, który życie rodzinne prowadzi obecnie z dwoma matkami w Wielkiej Brytanii.

 

Naczelny Sąd Administracyjny: dziecko nie może być „wyjęte spod prawa”

 

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok WSA w Krakowie. W uzasadnieniu ustnym, przewodniczący składu wyjaśnił, że pomimo tego, że był także w składzie orzekającym wyroku zapadłego w podobnej sprawie w NSA w 2014 r. (II OSK 1298/13) – zmienił zdanie.

 

Zmienił się bowiem stan prawny – w 2014 r. transkrypcja zagranicznych aktów stanu cywilnego była fakultatywna. 1 marca 2015 r. weszła w życie nowa ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego, która wprowadziła obowiązkową transkrypcję zagranicznego aktu stanu cywilnego w sytuacji, w której obywatel Polski stara się o numer PESEL, paszport albo dowód osobisty.

 

Zadaniem NSA, skoro ustawodawca zdecydował o obowiązkowej transkrypcji, nie ma, w rozpatrywanej sprawie, mowy o sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego.

 

Sama sprzeczność przepisów prawa polskiego z prawem obcym nie jest uzasadnieniem zastosowania klauzuli porządku publicznego.

 

NSA uznał, że nie ma potrzeby zadawania pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, gdyż o konieczności uznania zawartych za granicą związków jednopłciowych na potrzeby swobody przepływu rozstrzygnął już wyrok TSUE w sprawie Coman.

 

NSA przyznał, że co prawda nie ma obowiązku rejestrowania w Polsce zawartych za granicą związków partnerskich i małżeńskich, ale istnieje obowiązek rejestrowania aktów urodzenia dzieci rodziców tej samej płci.

 

Odmowa transkrypcji według NSA powoduje, że dziecko byłoby „wyjęte spod prawa” – z wiekiem kolejne obszary życia społecznego byłyby dla niego niedostępne. Istotna dla rozstrzygnięcia była zasada niedyskryminacji i zasada priorytetu dobra dziecka.

 

Co ten wyrok oznacza w praktyce?

 

Brytyjski akt urodzenia małoletniego zostanie umiejscowiony w polskim rejestrze stanu cywilnego. Jako rodzice wskazane w nim zostaną dwie matki. Z polskim aktem urodzenia w ręku, będą one mogły złożyć wniosek o nr PESEL, dowód osobisty i paszport. W rejestrze ludności, w dokumentach tożsamości ich dziecka, obie wskazane będą jako matki.

 

To wyrok rewolucyjny – pierwszy, który prowadzi do uznania pewnych skutków aktów urodzenia, w których jako rodziców wskazano dwie osoby tej samej płci.

 

NSA jeszcze w czerwcu 2018 r. wydał wyrok, w którym – zasłaniając się ogólnikowo sformułowanymi zarzutami skargi kasacyjnej – uczynił innego czteroletniego chłopca urodzonego w Londynie de facto bezpaństwowcem, utrzymując w mocy wyrok WSA w Gliwicach odmawiający transkrypcji jego aktu urodzenia (II OSK 1808/16).

 

Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że nie tylko zmiana stanu prawnego przyczyniła się do zmiany zdania przez przewodniczącego składu orzekającego. Zmiana stanu prawnego nie miała zresztą wpływu na sytuację skarżącej – co prawda transkrypcja zgodnie z poprzednią ustawą Prawo o aktach stanu cywilnego nie była obowiązkowa, ale wymóg przedłożenia polskiego aktu urodzenia w przypadku ubiegania się o polski paszport za granicą wynikał z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o dokumentach paszportowych z 2010 r.

 

Uzasadnienie ustne wyroku z 2018 r. wskazuje, moim zdaniem, na większą akceptację życia rodzinnego prowadzonego przez parę jednopłciową przez sędziów orzekających w tej konkretnej sprawie.

 

W 2014 r. NSA wprost wskazał w uzasadnieniu, że „państwom wciąż wolno ograniczać dostęp do związków małżeńskich parom osób tej samej płci”. W uzasadnieniu ustnym w 2018 r. przewodniczący składu NSA wyjaśniał, że sprawa nie dotyczy uznania zawartego za granicą jednopłciowego związku partnerskiego czy małżeńskiego, ale praw dziecka.

 

W 2014 r. skład orzekający uznał, że brak transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia nie powoduje ograniczenia swobody przepływu osób, w 2018 r. – naruszenie swobody przepływu jest dla niego na tyle oczywiste, że nie decyduje się zadać pytania prejudycjalnego Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

 

W 2014 r. NSA w uzasadnieniu o rodzinie tworzonej przez parę jednopłciową pisze w cudzysłowie, w 2018 r. – wydaje się, że tego nadużycia już nie popełni.



Autor


adwokatka, specjalizuje się w prawach osób LGBT. Członkini Komisji Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej, koordynatorka projektów w Polskim Towarzystwie…


Więcej

Opublikowany

21 października 2018






Inne artykuły tego autora

16.10.2018

Rewolucyjny wyrok NSA w sprawie aktów urodzenia



Wesprzyj nas!

Archiwum Osiatyńskiego powstaje dzięki obywatelom i obywatelkom gotowym bronić państwa prawa.


10 
20 
50 
100 
200