Coraz częstsze zmiany składów TK – stanowisko Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego
Żaden z przepisów ustawy z dnia 30 listopada 2016 roku o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym nie uprawnia Prezesa TK do dokonywania zmian w wyznaczonych już składach orzekających
Zespół Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego jest zaniepokojony coraz częstszymi zmianami składów orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego, dokonywanymi bezpośrednio przed wyznaczonym terminem rozpraw. Zespół obawia się normalizacji tej praktyki. I ma co do tego uzasadnione podstawy.
Manipulację składami przez panią Julię Przyłębską potwierdził Mariusz Muszyński pełniący obowiązki sędziego i wiceprzewodniczącego TK, w „zdaniu odrębnym” opublikowanym wraz z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 22 marca 2018 roku – tę sprawę szerzej komentowała prof. Ewa Łętowska.
Zespół Ekspertów Batorego w wydanym stanowisku podkreśla, że żaden z przepisów ustawy z dnia 30 listopada 2016 roku o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym nie uprawnia Prezesa TK do dokonywania zmian w wyznaczonych już składach orzekających.
Nie jest zatem prawdą, w przeciwieństwie do tego, co twierdzi Mariusz Muszyński, że Prezes TK takie uprawnienie posiada „w sytuacjach, które nie zostały skonkretyzowane w ustawie”.
Zespół Ekspertów przypomina, że „Prezes TK, jak każdy organ władzy publicznej, jest zobowiązany – zgodnie z art. 7 Konstytucji – do działania na podstawie prawa i w jego granicach.”
I surowo krytykuje działania pani Julii Przyłębskiej, pełniącej obowiązki prezesa TK, w sprawie K 9/16, polegające
- po pierwsze, na zmianie składu orzeczniczego TK z pełnego na skład pięcioosobowy,
- po drugie, na wyznaczeniu do składu orzekającego najpierw Henryka Ciocha i Lecha Morawskiego, a po ich śmierci, zastępujących ich w TK z nadania PiS Justyna Piskorskiego i Jarosława Wyrembaka,
- po trzecie: na wykluczenie ze składu rozpatrującego sprawę dotychczasowego sędziego-sprawozdawcy, sędziego Stanisława Rymara, którego miejsce w składzie zajął pan Mariusz Muszyński.
Zespół Ekspertów Prawnych ocenia te działania Julii Przyłębskiej jako „bezprawne”, „motywowane chęcią wpłynięcia na treść rozstrzygnięcia TK”, a zatem mające „cechy manipulowania składem orzeczniczym TK i nadużywania władzy”.
„Wyłączanie ze składu orzekającego TK sędziego sprawozdawcy za to, że przygotował projekt rozstrzygnięcia nieakceptowalny przez innych członków składu orzekającego, ewentualnie nieakceptowalny przez Prezesa TK, narusza podstawowe standardy demokratycznego państwa prawnego, a także zasady niezawisłości sędziów TK” – piszą eksperci prawni Fundacji im. Stefana Batorego.
Przypominają też – po raz kolejny – że pani Julia Przyłębska została powołana na stanowisko Prezesa Trybunału Konstytucyjnego w sposób niezgodny z prawem, a Mariusz Muszyński nie jest sędzią Trybunału Konstytucyjnego, gdyż został powołany na stanowisko sędziowskie już wcześniej obsadzone w sposób prawidłowy przez Sejm RP poprzedniej kadencji.
Zmiana składu w sprawach wniesionych przez RPO
TK 22 marca 2018 roku umorzył postępowanie o kontrolę zgodności z Konstytucją zmian w Kodeksie postępowania karnego dotyczących wydawania przez Prokuratora tzw. zgody następczej do wykorzystywania w postępowaniu karnym materiałów dowodowych.
W 2016 roku o kontrolę znowelizowanych przez PiS przepisów wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. RPO wskazywał, że te przepisy naruszają takie konstytucyjne prawa i wolności, jak:
- prawo do prywatności;
- wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się;
- nienaruszalność mieszkania
- oraz zakaz pozyskiwania i gromadzenia informacji o obywatelach, które nie są niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
Pomimo poważnych wątpliwości odnośnie znowelizowanych przepisów, 5 maja 2018 roku RPO wycofał swój wniosek do TK, uzasadniając, że w wyznaczonym do orzekania składzie TK zasiadają osoby nieuprawnione do orzekania.
Z tego samego powodu RPO wycofał do tej pory trzy inne wnioski do TK o kontrolę zgodności ustaw wprowadzanych przez PiS z Konstytucją. W omawianej sprawie, Julia Przyłębska wyznaczyła do składu orzekającego najpierw Henryka Ciocha i Lecha Morawskiego, a po ich śmierci, zastępujących ich w TK – z nadania PiS – Justyna Piskorskiego i Jarosława Wyrembaka.
23 kwietnia 2018 Rzecznik złożył wniosek o wyłączenie ze sprawy Piskorskiego i Wyrembaka. Wniosek nie został rozpoznany do 10 maja 2018 roku. Tego dnia Rzecznik otrzymał pismo przewodniczącej składu Julii Przyłębskiej o odwołaniu wyznaczonego wcześniej terminu rozprawy 29 maja 2018 oraz o skierowaniu sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym 5 czerwca 2018 roku.
Atak Muszyńskiego na RPO
Zespół Ekspertów wyraził też zaniepokojenie faktem, że pan Mariusz Muszyński w „zdaniu odrębnym” do orzeczenia TK z 22 marca 2018 zaatakował też niezależny organ konstytucyjny, jakim jest Rzecznik Praw Obywatelskich oraz domagał się jego odwołania z powodu cofnięcia przez niego wniosku złożonego do TK.
Eksperci przypominają, że prawo do cofnięcia wniosku jest ustawowym uprawnieniem Rzecznika Praw Obywatelskich, a skorzystanie z niego w sprawie, w której niezgodnie z prawem dokonano zmiany składu orzekającego, czyniąc sprawozdawcą osobę nieuprawnioną do orzekania, niewątpliwie służy ochronie praw i wolności obywateli RP.
Zespół Ekspertów Prawnych
Zespół Ekspertów Prawnych, działający od 2016 roku przy Fundacji im. Stefana Batorego, zajmuje się oceną przygotowywanych przez rząd i parlament zmian prawnych dotyczących ustroju państwa oraz miejsca instytucji publicznych i obywatelskich w systemie prawa.
Członkowie Zespołu prowadzą monitoring projektów aktów prawnych, analizując je przede wszystkim pod kątem zgodności wprowadzanych rozwiązań z Konstytucją RP, normami międzynarodowymi i demokratycznymi standardami państwa prawa. Oceniają też stopień ingerencji przepisów w prawa człowieka i obywatela oraz kierunek zmian ustrojowych, jaki wytycza stanowione prawo.
W skład Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego wchodzą wybitni prawnicy, m.in.
dr Ryszard Balicki,
Łukasz Bojarski,
Jacek Czaja,
dr hab. Monika Florczak-Wątor,
dr Wojciech Jasiński,
dr Piotr Kładoczny,
dr hab. Marcin Matczak,
dr hab. Tomasz Pietrzykowski,
dr Tomasz Zalasiński,
prof. zw. dr hab. Fryderyk Zoll.
Stanowisko jest dostępne w całości do pobrania na stronie Archiwum, w zakładce dokumenty („Stanowisko Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego w sprawie manipulowania składami sędziowskimi przez panią Julię Przyłębską”)
