„Nawoływanie do przemocy i dyskryminacja drugiego człowieka nie zasługują na ochronę i nie znajdują usprawiedliwienia ani w świetle norm i zasad konstytucyjnych, ani przepisów prawa pracy dotyczących przeciwdziałania dyskryminacji” – pisze w oświadczeniu 70 organizacji społecznych i biznesowych.

Ich stanowisko jest pokłosiem decyzji Prokuratury Okręgowej w Warszawie, która postawiła zarzuty karne kierowniczce sieci IKEA po zwolnieniu pracownika za agresywną homofobię i atakowanie polityki antydyskryminacyjnej firmy.

Przypomnijmy, że pan Tomasz w wewnętrznej sieci firmy opublikował cytat ze Starego Testamentu o potrzebie karania śmiercią osób homoseksualnych:

„Akceptacja i promowanie homoseksualizmu i innych dewiacji to sianie zgorszenia. Pismo Święte mówi: »Biada temu, przez którego przychodzą zgorszenia, lepiej by mu było uwiązać kamień młyński u szyi i pogrążyć go w głębokościach morskich«. A także: »Ktokolwiek obcuje cieleśnie z mężczyzną, tak jak się obcuje z kobietą, popełnia obrzydliwość. Obaj będą ukarani śmiercią, a ich krew spadnie na nich«”.

Komentarz był odpowiedzią na pismo skierowane do wszystkich pracowników firmy, w której pracodawcy z okazji Międzynarodowego Dnia Przeciwko Homo- Bi- i Transfobii przypominali o potrzebie „wzajemnego szacunku”.

Prokuratura w toku śledztwa uznała, że w tej sytuacji to pan Tomasz stał się „ofiarą arbitralnych ocen i uprzedzeń”. Naruszone miało zostać jego prawo do wolności wyznania i poglądów.

Prokuratura przyzwala na naruszenie praw człowieka

Sygnatariusze oświadczenia przypominają, że zgodnie z art. 94 (2b) Kodeksu Pracy pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji w miejscu pracy bez względu na wiek, płeć, religię, niepełnosprawność czy orientację seksualną.

„Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji polega na podejmowaniu realnych i efektywnych działań zapobiegawczych, takich jak szkolenia pracowników, informowanie ich o przepisach zakazujących dyskryminacji, a także wdrażanie procedur mających na celu zapewnienie równego traktowania wszystkich pracowników oraz bezpiecznego i godnego środowiska pracy, w tym procedur umożliwiających wykrycie i zakończenie naruszeń zasady równego traktowania w miejscu pracy”.

W ocenie reprezentantów organizacji społecznych i biznesowych IKEA zwalniając pracownika prawidłowo zareagowała na dyskryminację w miejscu pracy.

„Brak reakcji stanowiłby przyzwolenie i niebezpieczny wyłom w systemie ochrony praw człowieka pracownic i pracowników, ich poczuciu bezpieczeństwa i godności, byłby naruszeniem wewnętrznych norm i reguł obowiązujących w Grupie IKEA, zasad współżycia społecznego, jak również stanowiłby podstawę odpowiedzialności prawnej pracodawcy”.

I ostrzegają, że działania prokuratury mogą mieć efekt mrożący i zniechęcą innych pracodawców do podejmowania działań na rzecz realizacji równego traktowania w miejscu pracy. „Może być także jasnym sygnałem przyzwolenia i akceptacji społecznej dla praktyk naruszenia praw człowieka”.

Pod listem podpisali się między innymi: Amnesty International, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Kampania Przeciw Homofobii, Związek Nauczycielstwa Polskiego i Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Poniżej pełna treść oświadczenia.

My, niżej podpisane organizacje społeczne – organizacje członkowskie Koalicji na rzecz Równych Szans, Koalicji CSR Watch Polska, Forum Odpowiedzialnego Biznesu i inne podmioty, którym nie jest obojętna sytuacja praw człowieka w Polsce – wyrażamy oburzenie postawieniem zarzutów kierowniczce ds. zarządzania zasobami ludzkimi sieci IKEA przez Prokuraturę Okręgową dla Warszawy-Pragi w Warszawie.

Jak wynika z doniesień medialnych, kierowniczce postawiono zarzut popełnienia przestępstwa ograniczania praw pracowniczych ze względu na wyznanie (art. 194 kk) po tym, jak podjęła decyzję o wypowiedzeniu pracownikowi umowy o pracę w konsekwencji zamieszczenia przez niego w intranecie firmy wpisu zawierającego cytat ze Starego Testamentu o potrzebie karania śmiercią osób homoseksualnych.

W naszym rozumieniu, wobec tego pracownika nie zostały ograniczone prawa pracownicze z uwagi na jego wyznanie – wyciągnięto konsekwencje w związku z nawoływaniem do przemocy, co było także naruszeniem wewnętrznych norm i kultury organizacyjnej obowiązującej w IKEA.

Nawoływanie do przemocy i dyskryminacja drugiego człowieka nie zasługują na ochronę ani nie znajdują usprawiedliwienia ani w świetle norm i zasad konstytucyjnych, ani przepisów prawa pracy dotyczących przeciwdziałania dyskryminacji.

Jako organizacje działające na co dzień na rzecz równego traktowania przypominamy, że zgodnie z art. 94 pkt 2b Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji w miejscu pracy i bez znaczenia jest to, czy dyskryminacja została spowodowana wiekiem, płcią, religią, niepełnosprawnością czy orientacją seksualną pracownika.

Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji polega na podejmowaniu realnych i efektywnych działań zapobiegawczych, takich jak szkolenia pracowników, informowanie ich o przepisach zakazujących dyskryminacji, a także wdrażanie procedur mających na celu zapewnienie równego traktowania wszystkich pracowników oraz bezpiecznego i godnego środowiska pracy, w tym procedur umożliwiających wykrycie i zakończenie naruszeń zasady równego traktowania w miejscu pracy.

W naszej ocenie obowiązkiem pracodawcy wynikającym z Kodeksu pracy było w tej sytuacji zareagowanie na przejaw dyskryminacji w formie molestowania ze względu na orientację seksualną. Brak reakcji stanowiłby przyzwolenie i niebezpieczny wyłom w systemie ochrony praw człowieka pracownic i pracowników, ich poczuciu bezpieczeństwa i godności, byłby naruszeniem wewnętrznych norm i reguł obowiązujących w Grupie IKEA, zasad współżycia społecznego, jak również stanowiłby podstawę odpowiedzialności prawnej pracodawcy.

Obowiązek moralny i prawny reagowania na dyskryminację i nawoływanie do przemocy wobec drugiego człowieka spoczywa na wszystkich nas, a na pracodawcy w szczególności.

Zarzut ograniczania praw pracowniczych ze względu na wyznanie byłby uzasadniony w sytuacji, gdyby pracodawca bez obiektywnego uzasadnienia zakazywał pracownikom wszelkich form uzewnętrzniania swojej religii – np. noszenia symboli religijnych, lub gdyby tolerował nienawistne komentarze wobec pracowników – wyznawców konkretnej religii lub wyznania. Jednak pracodawca takich działań nie podejmował.

Przeciwnie, w dążeniu do zapewnienia równego traktowania wszystkich pracowników oraz bezpiecznego i godnego środowiska pracy dla wszystkich, w tym osób nieheteronormatywnych, podjął działania w reakcji na wypowiedzi naruszające godność i prawa innych pracowników. Na zwolnienie pracownika, który zamieścił na forum w intranecie nienawistny komentarz, zdecydował się zaś dopiero w sytuacji, gdy pomimo podjętego z nim dialogu, nie udało się przekonać go do zaprzestania działania naruszającego prawa innych osób.

Prowadzenie postępowania karnego wobec osoby realizującej obowiązki pracodawcy w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji może mieć „efekt mrożący” i zniechęcać innych pracodawców do podejmowania skutecznych działań na rzecz realizacji zasady równego traktowania w miejscu pracy nie tylko wobec społeczności osób LGBT, ale także innych mniejszości i grup dyskryminowanych – katolików, osób z niepełnosprawnościami, kobiet – a także być jasnym sygnałem przyzwolenia i akceptacji społecznej dla praktyk naruszenia praw człowieka.

Organizacje członkowskie Koalicji na rzecz Równych Szans:

Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego – koordynator Koalicji
Amnesty International
Anteris Fundacja Pomocy Prawnej
Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek
Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny
Forum Żydów Polskich
Fundacja Autonomia
Fundacja Bez Dyskryminacji
Fundacja Centrum Praw Kobiet
Fundacja eFkropka
Fundacja Feminoteka
Fundacja Generacja
Fundacja im. Izabeli Jarugi – Nowackiej
Fundacja Inicjatyw Społecznych “Się Zrobi!”
Fundacja Just Better
Fundacja Kultury Bez Granic
Fundacja My Pacjenci
Fundacja na Rzecz Różnorodności Polistrefa
Fundacja na Rzecz Równości i Emancypacji STER
Fundacja Nasza Przestrzeń
Fundacja Równości
Fundacja Trans-Fuzja
Fundacja TUS
Fundacja Wiedza Lokalna
Fundacja Wolontariat Równości
Fundacja Rodzić po Ludzku
Fundacja Strefa Kobiet
Fundacji Aktywności Lokalnej
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Kampania Przeciw Homofobii
Koalicja Karat
Lambda Warszawa
Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu
Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych
Stowarzyszenia Romów w Polsce
Stowarzyszenie „W stronę Dziewcząt”
Stowarzyszenie Aktywne Kobiety
Stowarzyszenie Dni Równości i Tolerancji
Stowarzyszenie Projekt: Polska
Stowarzyszenie Homo Faber
Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych MIKUSZEWO
Stowarzyszenie Inicjatyw Kobiecych
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
Stowarzyszenie Kobiet Konsola
Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza
Stowarzyszenie na Rzecz Kobiet „Victoria”
Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności”
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego PRO HUMANUM
Stowarzyszenie Nigdy Więcej
Stowarzyszenie Otwarte Forum
Stowarzyszenie Queerowy Maj
Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita”
Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej
Towarzystwo Przyjaciół Szalonego Wózkowicza
Związek Nauczycielstwa Polskiego
Żydowskie Stowarzyszenie Czulent

Organizacje zrzeszone w Koalicji CSR Watch Polska:

Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu Amnesty International Polska
Clean Clothes Polska
Fundacja Frank Bold
Fundacja „Koalicja Sprawiedliwego Handlu” – Fairtrade Polska Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie
Fundacja Inna Przestrzeń
Koalicja Karat
ODE Źródła
Polskie Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu
Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

Inne organizacje:

Forum Odpowiedzialnego Biznesu
Diversity Hub
Fundacja Nienieodpowiedzialni
Strefa Różnorodności