1. Przedmiot opinii

Przedmiotem opinii jest Projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa z 12 stycznia 2024r. (UD6) dostępny na stronie https://legislacja.gov.pl/projekt/12380701

Wskazano,  że projekt ten wykonuje orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19 listopada 2019 r., wydany w połączonych sprawach o sygn. C-585/18, C-624/18 i C-625/18; wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 2 marca 2021 r. (sprawa o sygn. C-824/18)). Ponadto projekt wykonuje orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 22 lipca 2021 r. (Reczkowicz przeciwko Polsce, sygn. 43447/19); wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 8 listopada 2021 r. (Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, sygn. 49868/19 i 57511/19); wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 23 listopada 2023 r. (Wałęsa przeciwko Polsce, sygn. 50849/21)).

2. Założenia ogólne

Podstawowym założeniem zawartym w projekcie jest eliminacja rozwiązań powodujących, że Krajowa Rada Sądownictwa ukształtowana w trybie określonym przepisami ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3) nie jest organem tożsamym z organem konstytucyjnym, którego skład i sposób wyłaniania reguluje Konstytucja RP, w szczególności w art. 187 ust. 1  Konstytucji. Kolejno na s. 11 – 20 uzasadnienia wymienione są tezy zaprezentowane  przez  Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 6 maja 2021 r. w sprawach: II GOK 2/18, II GOK 3/18, II GOK 5/18, II GOK 6/18, II GOK 7/18,  z 21 września 2021 r. w sprawach II GOK 8/18, II GOK 10/18, II GOK 11/18, II GOK 12/18, II GOK 13/18 i II GOK 14/18 oraz z 11 października 2021 r. w sprawach 9/18 oraz sygn. akt II GOK 15/18, II GOK 16/18, II GOK 17/18, II GOK 18/18, II GOK 19/18, II GOK 20/18 i post. SN III CZP 25/19,  w uchwale trzech połączonych Izb z 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/20, w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2022 r. I KZP 2/22, OSNK 2022, nr 6, poz. 22). W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz sądów krajowych – Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego jednoznacznie stwierdza się, że obecna Krajowa Rada Sądownictwa nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów władzy wykonawczej i władzy ustawodawczej w procedurze powoływania sędziów (zob. np. w wyroki ETPCz z 22 lipca 2021 r., Reczkowicz przeciwko Polsce, skarga nr 43447/19; z 8 listopada 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, skargi nr 49868/19 i 57511/19; z 3 lutego 2022 r., Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 1469/20; wyroki TSUE z 19 listopada 2019 r. w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18, AK przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa oraz CP i DO przeciwko Sądowi Najwyższemu, EU:C:2019:982; z 2 marca 2021 r. w sprawie C-824/18, A.B., C.D., E.F., G.H. i I.J. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa, EU:C:2021:153; z 6 października 2021 r., C-487/19 W.Ż., ECLI:EU:C:2021:798; uchwała Sądu Najwyższego pełny skład SN – Izba Cywilna, Karna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/20, OSNKW 2020, nr 2, poz. 7).

Pierwszym ogólnym elementem wymagającym rozważenia jest ocena regulacji w kontekście przywrócenia zasady praworządności. W tym miejscu należy zauważyć, że założenia do całego projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa z dnia 12 stycznia 2024r. zawarte są w dwóch zdaniach.

Zgodnie ze zdaniem pierwszym celem projektowanej ustawy jest przede wszystkim przywrócenie przepisom regulującym sposób wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa treści zgodnej z Konstytucją RP oraz usunięcie negatywnych konsekwencji wadliwego rozwiązania obowiązującego od 2018 r. W myśl zdania drugiego projektowana ustawa ma również na celu dostosowanie przepisów do standardów określonych w wyżej wymienionych orzeczeniach dotyczących gwarancji odrębności i niezależności władzy sądowniczej od innych władz, w tym gwarancji niezależności Krajowej Rady Sądownictwa od organów władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów.

Odnosząc się do założenia pierwszego należy stwierdzić, że usunięcie negatywnych konsekwencji wadliwego rozwiązania obowiązującego od 2018 roku nie może polegać wyłącznie na zmianie sposobu wyboru „sędziowskiej” części Krajowej Rady Sądownictwa.

Usunięcie wadliwości rozwiązań musi mieć bowiem charakter strukturalny, a nie punktowy. Dzisiaj nie jest już możliwy powrót do stanu sprzed 2018 roku. Konieczne jest zbudowanie transparentnego i efektywnego wymiaru sprawiedliwości. Co więcej, przywrócenie zasady praworządności wymaga rekonstrukcji i zbudowania niezależności sądów także w aspekcie organizacyjnym. Sama zmiana sposobu wyłaniania członków Krajowej Rady Sądownictwa na zgodny z Konstytucją RP, nie będzie wystarczająca. Nieomal prowokacyjne ograniczanie przez władzę polityczną niezależności sądownictwa oscylujące w kierunku pozbawienia jednostek prawa do sądu, jakie miało miejsce w ciągu ostatnich ośmiu lat, spowodowało przede wszystkim zapaść organizacyjną sądownictwa. Faktem notoryjnym jest, że zmiany doprowadziły do chaosu organizacyjnego i drastycznego wydłużenia przeciętnego czasu rozpoznawania spraw w sądach i zaległości, zaś poszkodowanymi są zwykli obywatele. Współczesny wymiar sprawiedliwości musi tymczasem zapewniać sprawną realizację prawa do sądu. Z konstytucyjnego punktu widzenia niezależność sądów to także niezależność w aspekcie organizacyjnym, a organem który może zapewnić tę niezależność stojąc na straży niezależności i niezawisłości sądownictwa jest Krajowa Rada Sądownictwa.  Jedynie stworzenie nowego systemu zarządzania sądownictwem i podporządkowanie go Krajowej Radzie Sądownictwa może kompleksowo i strukturalnie przywrócić zasadę praworządności.

Odnosząc się do założenia drugiego i zapewnienia, że nowe regulacje zagwarantują władzy sądowniczej odrębność i niezależność od władzy wykonawczej i ustawodawczej, należy podkreślić, że założenie to nie jest zrealizowane w projekcie. Zmiany w aspekcie podmiotowym co do składu Krajowej Rady Sądownictwa przy pozostawieniu wszystkich kompetencji określonych jako „nadzór administracyjny” przy Ministrze Sprawiedliwości w kształcie dotychczasowym w żaden sposób nie gwarantuje odrębności i niezależności. Ostatnie lata w sposób dobitny pokazały, że pozostawienie nadzoru administracyjnego i zarządzania sądownictwem w rękach władzy wykonawczej prowadzi do naruszenia zasady niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W tej sytuacji za nieodzowne należy uznać przekazanie istotnych kompetencji związanych z organizacją funkcjonowania władzy sądowniczej Krajowej Radzie Sądownictwa, gdyż tylko w ten sposób będzie można urzeczywistnić jej funkcję ochrony niezawisłości sędziów i niezależności sądów. W tym kontekście należy podkreślić, że w powoływanym wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce (wyrok z 23 listopada 2023 r. w sprawie 50849/21) Trybunał stwierdził, że „obecny sposób powoływania sędziów Sądu Najwyższego jest problemem systemowym, wynikającym ze sposobu ukształtowania Krajowej Rady Sądownictwa”. W związku z tym, Polska została zobowiązana do działań legislacyjnych, które pozwolą przywrócić «niezależny i niezawisły sąd ustanowiony ustawą». „Pozwane państwo musi podjąć odpowiednie środki legislacyjne i inne, aby zapewnić zgodność swojego krajowego porządku prawnego z wymogami «niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego na mocy ustawy» oraz zasady pewności prawa”. Ponadto ETPCz zastosował wobec Polski procedurę wyroku pilotażowego, co oznacza, że każda kolejna sprawa dotycząca statusu nowych sędziów SN będzie rozpoznana w analogiczny sposób. Podjęcie prac nad zmianą ustawy o KRS powinno być pewnym i przemyślanym krokiem w kierunku wykonania przez państwo polskie obowiązku przyjęcia całościowych docelowych ustaw, gwarantujących niezależność i odrębność władzy sądowniczej, a nie epizodycznych i fragmentarycznych nowelizacji.

Podsumowując ten wątek: po pierwsze punktowy i fragmentaryczny charakter regulacji nie może doprowadzić do przywrócenia w pełni zasady praworządności i realizacji założeń ustawy. Może być traktowany jako pierwszy krok, który jednak powinien uwzględniać założenia docelowej regulacji oraz usytuowania Krajowej Rady Sądownictwa w systemie organizacji wymiaru sprawiedliwości.

Drugim ogólnym elementem wymagającym rozważenia jest wpływ tych regulacji na status tzw. „neosędziów”. Projekt wprost nie odnosi się do tego problemu, aczkolwiek ogólnikowo tematyka jest zarysowana w uzasadnieniu projektu. Z art. 3 ust. 2 Projektu  wynika, że tzw. „neosędziowie” nie tylko nie mają prawa do kandydowania na członków nowej Krajowej Rady Sądownictwa, ale również wyrażenia poparcia do zgłoszenia kandydatów do wybieralnej części sędziowskiej, przy czym jednak będą oni mogli głosować. Oznacza to, że projekt ten zakłada niejako dualizm ich statusu, z jednej strony uznając, że nie są „pełnymi sędziami”, ale z drugiej strony przyznając im status sędziowski. Tymczasem konstytucyjnie sędzią można być lub nie – Konstytucja nie przewiduje gradacji sędziów. W konsekwencji przyjęte założenie  jest błędne. Należy bowiem uznać, że osoby powołane na podstawie wadliwej uchwały Krajowej Rady Sądownictwa nie są sędziami (sądów, do których zostali powołani przez Prezydenta RP na wniosek KRS w składzie funkcjonującym od 2018 roku) w znaczeniu Konstytucji. Jako powołane z rażącym naruszeniem Konstytucji w oparciu o przepisy niekonstytucyjnej ustawy, osoby te nie mogą być uznane za „konstytucyjnych” sędziów tych sądów.  Nie ma jednoznacznego stanowiska Projektodawcy co do tego, czy osoby te odzyskują status sędziowski sprzed wadliwego powołania. Ma to znaczenie w kontekście regulacji projektowanego art. 11a ustawy o KRS i przypisania sędziów do określonej grupy wyborczej – poszczególnych rodzajów sądów. Wadliwość w tym zakresie może prowadzić do zarzutów co do uksztaltowania składu KRS. Tym samym wobec niejasności sytuacji prawnej tych osób i potencjalnych zarzutów co do ich udziału w procesie wyborczym, konsekwentnie nie powinny mieć uprawnienia do wyrażania poparcia dla kandydatów, zgłaszania się na kandydatów, jak również głosowania.  W konkluzji należy przyjąć, że konieczne jest odmienne od proponowanego uregulowanie statusu „neosędziów”.

3. Wybór członków Krajowej Rady Sądownictwa

Skład Krajowej Rady Sądownictwa jest wprost ustalony w art. 187 ust. 1 Konstytucji. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z 25 osób: Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, piętnastu członków wybranych spośród sędziów: Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.  Poza sporem jest, że warunkiem sine qua non prawidłowego działania Rady jest przywrócenie funkcjonowania organu w jego konstytucyjnym kształcie. Konieczne jest zatem przywrócenie zgodnego z Konstytucją składu Rady i sposobu wyboru jej członków w celu odtworzenia niezależnego i apolitycznego wymiaru sprawiedliwości. Niezbędność zmian w zakresie wyboru członków Rady będących sędziami wynika z orzecznictwa TSUE i ETPCz. W szczególności można wskazać na ostatni wyrok pilotażowy z 23 listopada 2023 r. w powołanej powyżej sprawie Wałęsa przeciwko Polsce, w którym Europejski Trybunał Praw Człowieka, odwołując się m.in. do swoich wcześniejszych wyroków w szczególności w sprawach Dolińska-Ficek and Ozimek i Advance Pharma sp. z o.o., zobowiązał Polskę do szybkiego opracowania środków (zmian legislacyjnych) mających na celu przywrócenie niezależności Krajowej Rady Sądownictwa poprzez wprowadzenie przepisów gwarantujących polskiemu sądownictwu prawo do wyboru sędziowskich członków Rady (zob. pkt 329 powołanego wyżej wyroku). Wynika to również z decyzji Komitetu Ministrów Rady Europy przyjętej na jego 1468. posiedzeniu (https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/). W tym świetle niesporne jest, że część sędziowska Krajowej rady Sądownictwa powinna być wybierana prze sędziów. Dokumenty europejskie formułują jednak dalej idące wymagania co do sposobu wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa.

 4. Wybór sędziowskich członków Rady 

Zagadnienie sposobu wyboru sędziowskich członków Rady było przedmiotem wypowiedzi w wielu dokumentach europejskich. W Opinii nr 10(2007) CCJE wskazuje się, że   sędziowie powinni być wybierani na członków przez równych sobie, bez żadnych ingerencji ze strony władz politycznych lub hierarchii sądowniczych, przy zastosowaniu metod gwarantujących jak najszerszą reprezentację sądownictwa; jeżeli selekcji dokonuje się poprzez wybory bezpośrednie, Rada Sądownictwa powinna stworzyć zasady, których celem byłoby zminimalizowanie wszelkiego zagrożenia dla społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości. Z kolei w Rekomendacjach Warszawskich OBWE-ODHIR (2023) podkreśla się, że zasady dotyczące składu rad sądownictwa oraz wyboru i mianowania ich członków powinny być opracowane w sposób zapewniający równowagę i różnorodność płci. Zalecenie jest takie, że jeśli skład rady jest mieszany, to rada powinna się składać w przeważającej części z sędziów. Powołać się także należy na treść „Opinii Rady Wykonawczej Europejskich Sieci Rad Sądownictwa” (ENCJ) na temat projektów ustaw przedstawionych przez rząd polski z 30 stycznia 2017 r. Wskazano w niej, że „Europejska Sieć Rad Sądownictwa ma w tej materii jasne normy, które stanowią, iż mechanizm powoływania członków Rady wybieranych spośród sędziów musi być systemem, który wyklucza ingerencję władzy wykonawczej lub ustawodawczej, a wybór sędziów powinien być dokonywany na zasadzie szerokiej reprezentacji odpowiednich pionów władzy sądowniczej. Powyższe zalecenia dotyczące apolityczności Rady są ważne w kontekście kompetencji Rady do rekrutacji, awansowania czy oceny sędziów. W podstawowych zasadach niezależności sądów i niezawisłości sędziów zatwierdzonych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ (rezolucje: 40/32 z 29 listopada 1985 r. i 40/146 z dnia 13 grudnia 1985 r.) oraz Zaleceniach Nr R(94) Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich Rady Europy dotyczących niezawisłości, sprawności i roli sędziów (przyjętych przez Komitet Ministrów 13 października 1994 r.) podkreśla się, że wszystkie decyzje dotyczące kariery zawodowej sędziów powinny się opierać na obiektywnych kryteriach, a rekrutacji i awansowania sędziów należy dokonywać na podstawie ich osiągnieć z uwzględnieniem kwalifikacji, prawości, zdolności i sprawności. Europejska Karta Ustawowych Zasad dotyczących Sędziów przewiduje w punkcie 1.3: „W odniesieniu do każdej decyzji dotyczącej naboru, rekrutacji, nominacji, przebiegu kariery zawodowej czy zakończenia wykonywania zawodu przez sędziego, statut przewiduje udział organu, niezależnego od organów władzy wykonawczej i ustawodawczej, w którym co najmniej połowa zasiadających to sędziowie wybierani przez innych sędziów, zgodnie z zasadami zapewniającymi jak najszerszą reprezentację sędziów”. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu podkreśla, że udział Krajowej Rady Sądownictwa, w której skład wchodzą sędziowie wybrani przez parlament po odebraniu prawa ich wyboru sędziom, powoduje, że osoba powołana w taki sposób nie gwarantuje prawa do niezależnego i bezstronnego sądu. Dodatkowo w Rekomendacjach Warszawskich OBWE-ODHIR (2023) podkreśla się, że sędziowie będący członkami rad sądownictwa powinni reprezentować ogół wymiaru sprawiedliwości, w tym sędziów sądów pierwszej instancji. Rady sędziowskie nie powinny być zdominowane przez sędziów sądów apelacyjnych lub innych sądów wyższych instancji (pkt 2 Rekomendacji).

Projektowana regulacja nie realizuje powyższych wskazań.

Prawidłowe (zgodne z Konstytucją)  jest ukształtowanie liczby osób wybieranych przez Sąd Najwyższy, sądy apelacyjne, sądy okręgowe, sądy rejonowe, sądy wojskowe, Naczelny Sąd Administracyjny czy wojewódzki sąd administracyjny. Na krytykę zasługuje jednak w odniesieniu do sądów powszechnych sztywne przypisanie sędziów do szczebla sądownictwa i stwierdzenie, że sędziowie sądów rejonowych mogą wybrać wyłącznie sędziów rejonowych, sędziowie sądów okręgowych mogą wybrać wyłącznie sędziów okręgowych, a sędziowie sądów apelacyjnych mogą wybrać wyłącznie sędziów sądów apelacyjnych. Przede wszystkim taki sposób wyboru nie realizuje postulatu jak najszerszej reprezentacji sędziów sądów powszechnych w Radzie. Oczywiście znane są argumenty, które podnoszono w  odniesieniu do zasad wyboru obowiązujących przed 2018 r., że system wyboru deprecjonował rolę sędziów sądów rejonowych. Z kolei w wyniku zmian z 2018 r. w skład rady weszli niemal wyłącznie sędziowie sądów rejonowych. Stąd też konieczne jest elastyczne uregulowanie zapewniające rzeczywistą reprezentację sędziów wszystkich szczebli. Projekt powinien zakładać świadomość wyborczą sędziów i zezwalać na to, by sędziowie sądów powszechnych dowolnie wybierali ze swojego grona swoich przedstawicieli, a nie byli zmuszani do wyboru spośród sędziów danego rodzaju sądu. Jeśli sędziowie sądów apelacyjnych chcą wybierać jako swojego przedstawiciela sędziego sądu rejonowego lub okręgowego należy im taką możliwość zapewnić. Podobnie, jeśli sędziowie sądów rejonowych uznają, że ich najlepszym reprezentantem będzie sędzia sądu apelacyjnego, również nie należy pozbawiać ich takiego prawa. Projektowana regulacja powinna jednocześnie zmierzać do zapewnienia wpływu na kształt Rady sędziom wszystkich sądów, odpowiedniego do ich liczebności, zapewniając rzeczywistą reprezentację ogółowi wymiaru sprawiedliwości, w tym sędziów sądów pierwszej instancji. Przyjęcie proponowanej w Opinii formuły, a to przypisania wpływu na wybór określonej liczby członków KRS reprezentacji sędziów sądów rejonowych, sędziów okręgowych oraz sędziów apelacyjnych z pozostawieniem możliwości ich wyboru spośród wszystkich sędziów sądów powszechnych byłoby rozwiązaniem najbardziej demokratycznym i samorządnym.

Ponadto,  krytyce należy poddać realizację wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą z wykluczeniem samorządu sędziowskiego. We wszystkich dokumentach europejskich podkreśla się, że władza wykonawcza, władza ustawodawcza i organy wywodzące się spoza sądownictwa nie powinny mieć żadnego wpływu na wybory do Krajowej Rady Sądownictwa. Przy aktualnym kształcie prawa wyborczego i sposobie powoływania Państwowej Komisji Wyborczej angażowanie tego organu w wybory do Krajowej Rady Sądownictwa nie jest prawidłowym rozwiązaniem. Mając jednak na uwadze, że do tej pory nie zostało przywrócone działanie samorządu sędziowskiego, można rozważyć, by Państwowa Komisja Wyborcza zorganizowała pierwsze wybory zapewniające prawidłowe wyłonienie sędziowskich członków Krajowej Rady Sądownictwa. W takiej sytuacji kompetencja Komisji powinna mieć charakter epizodyczny i zostać przyznana w przepisach przejściowych. Docelowo proces wyborczy powinien być organizowany przez samorząd sędziowski pod auspicjami Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

5. Wybór pozostałych członków Rady

Wadą projektu jest brak odniesienia się do kwestii zwiększonych standardów w przypadku wyboru niesędziowskich członków Rady-. Zgodnie ze standardami europejskimi, w tym przewidzianymi w ENCJ Compendium on Councils for the Judiciary, jeżeli członkowie niebędący sędziami są powoływani przez organy parlamentarne, pożądane jest, aby ich wybór zależny był od uzyskania określonej większości kwalifikowanej, aby uniknąć wpływów politycznych. Możliwe jest rozwiązanie realizujące te standardy. Można przyjąć, że Sejm wybiera spośród posłów czterech członków Rady na okres 4 lat, większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, a w przypadku niedokonania wyboru członków Rady w tym trybie Sejm wybiera członków Rady bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Takie uregulowanie mogłoby realizować rzeczywistą konstytucyjną zasadę współpracy i służyć budowaniu ponadpartyjnych, stabilnych większości, które zabezpieczą prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Wybór byłby dwuetapowy:  w pierwszym etapie, przyjęta jest kwalifikowana większość, która ma gwarantować zwiększone standardy współpracy parlamentarnej przy wyborze członków Krajowej Rady Sądownictwa. W przypadku niedokonania wyboru członków Rady Sejm wybiera jej członków zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Członkiem Rady zostaje kandydat, który otrzymał najwięcej głosów, a w przypadku wyboru kilku członków Rady – kandydaci, którzy otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Podobne uregulowanie byłoby pożądane wobec senatorów wybieranych na członków KRS.

6. Rada Społeczna

Bardzo dobrze należy ocenić  przejęcie wprost bez zmian z wcześniejszych projektów rozwiązania odnoszącego się do powołania Rady Społecznej, co do której szersze uzasadnienie można znaleźć: https://www.profinfo.pl/pliki/Ustawa-o-krs-z-uzasadnieniem

Względem powyższego uregulowania można wskazać następujące uwagi, które zostały zgłoszone po Kongresie Prawników Polskich:

– po pierwsze, w składzie Rady Społecznej w sposób nieuzasadniony pominięto Krajową Radę Komorniczą. Podmiot ten powinien być ujęty w katalogu projektowanego art. 22a ust. 2;

– po drugie, na gruncie art. 22a ust. 2 pkt. 7 projektu wydaje się, że skoro prawo do wskazywania przedstawicieli w Społecznej Radzie ma Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, to prawo takie powinien mieć również Sejm i Senat;

– po trzecie zaś, w art. 22 a pkt. 13 projektu wskazano, że „pierwsze posiedzenie Rady Społecznej zwołuje Przewodniczący Rady”. W związku z brakiem precyzji w pierwotnym projekcie przedstawionym na Kongresie Prawników Polskich, w toku dalszych prac brzmienie to skorygowano i wskazano, że „pierwsze posiedzenie Rady Społecznej zwołuje Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa”. Skoro zgodnie z art. 22 a pkt. 13 projektu Rada Społeczna wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i jego zastępcę, to oczywistym jest, że pierwszego posiedzenia Rady Społecznej nie może zwołać Przewodniczący Rady Społecznej, lecz Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa, co wymagałoby jednak doprecyzowania.

 7. Środki zaskarżenia

Projekt w art. 11c ust. 22 (odnośnie odwołania od uchwały PKW w przedmiocie odmowy przyjęcia zgłoszenia) oraz art. 11h ust. 2 (odnośnie do protestów przeciwko ważności wyboru do KRS) przewiduje środki zaskarżenia „do Sądu Najwyższego”. W obecnym stanie prawnym takie środki trafią do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, który w świetle orzecznictwa ETPCz i TSUE nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym na podstawie prawa. Środki te powinny być rozpoznawane przez 3-osobowe składy SN losowane z wyłączeniem sędziów powołanych z udziałem obecnej KRS.

 8. Wygaśnięcie mandatów dotychczasowych członków Rady

Istotne wątpliwości nasuwa przyjęta w art. 2 ust. 1 projektowanej ustawy konstrukcja wygaśnięcie mandatu członków Rady wybranych na podstawie przepisów uchwalonych w grudniu 2017 r., skoro jak przyjmuje Projektodawca osoby te wybrano w skład Rady w niekonstytucyjnym trybie. W szczególności ustawa z 2017 r. doprowadziło do przerwania trwającej wówczas, czteroletniej kadencji członków Rady, czym naruszała art. 187 ust. 3 Konstytucji RP, a także przenosiła, niezgodnie z art. 187 ust. 1 w zw. z art. 7, art. 10 i art. 186 ust. 1 Konstytucji, uprawnienie do wyboru 15 sędziów – członków Rady na Sejm RP. W efekcie, co znalazło wyraz w licznych orzeczeniach przywołanych przez Projektodawcę, Rada ukształtowana przez przepisy ustawy z 2017 r. nie jest tożsama z organem, o którym mowa w Konstytucji RP. Osoby wybrane na podstawie takiej regulacji, co zasadnie dostrzega Projektodawca, nie mogą odwoływać się do ochrony trwałości czteroletniej kadencji wybieralnego członka Rady (art. 187 ust. 3 Konstytucji RP). Jest tak dlatego, że w wyniku wyboru w niekonstytucyjnym trybie osoby te nie stały się członkami Rady, o których mowa w art. 187 ust. 1 Konstytucji RP. Nie jest zatem adekwatna przyjęta przez Projektodawcę konstrukcja wygaśnięcia mandatu członków Rady.