Staramy się realizować wizję Wiktora Osiatyńskiego. Zobacz, jak możesz nam pomóc

Udostępnij

współzałożycielka Archiwum Osiatyńskiego i The Rule of Law in Poland, doktor nauk prawnych, badaczka w Polskiej Akademii Nauk, afiliowana przy…

Więcej

Mijają dwa lata od śmierci Wiktora Osiatyńskiego. Zawdzięczamy Mu pomysł obywatelskiej inicjatywy monitorowania praworządności. W Archiwum Osiatyńskiego opublikowaliśmy 800 analiz, 500 dokumentów, listę "Sędziów wolności", "Alfabet buntu", "Rule of Law in Poland". W debatach brali udział B. Ackerman, W. Sadurski, J-W. Mueller. W czerwcu będzie T. G. Ash.



Na dwa tygodnie przed śmiercią w kwietniu 2017 roku w przejmującej wypowiedzi dla OKO.press Wiktor Osiatyński apelował, żeby obywatele, zwłaszcza prawnicy, dokumentowali poczynania władzy demaskując naruszenia praworządności. Mówił:

 

“Ważne jest dokładne monitorowanie, zapisanie i sprawozdanie, jak zachowują się ludzie i organy władzy.

 

Bezustannie trzeba przypominać, że władza ma wytyczone prawem pole działania. Trzeba obywatelom, ale także samym ludziom władzy, wskazywać na to, co wykracza poza ten mandat.

 

Prawnicy powinni stwierdzać, gdzie nastąpiło naruszenie prawa, a także przedstawiać, jakie grożą za to konsekwencje. Trzeba punktować także te działania władzy, które, choć formalnie legalne, naruszają zasady demokratycznego państwa prawa.”

 

Przekazał to zadanie w szczególnym momencie.

 

Władze PiS przejęły już kontrolę nad Trybunałem Konstytucyjnym, któremu oficjalnie przewodziła Julia Przyłębska. Komisja Europejska i Komisja Wenecka zdążyły wyrazić zaniepokojenie kwestią praworządności w Polsce i wydać swoje rekomendacje, które rząd zbagatelizował. 12 kwietnia 2017 roku do Sejmu trafił projekt nowelizacji ustawy  o ustroju sądów powszechnych, zmierzający do podporządkowania prezesów wszystkich polskich sądów Ministrowi Sprawiedliwości. Do Sejmu wpłynął również projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

 

 

 

 

Obywatelska inicjatywa

 

Wiktor Osiatyński zmarł 29 kwietnia 2017 roku.

 

W lipcu 2017 roku, kiedy obywatele gromadzili się na ulicach w sprzeciwie przeciwko planowanym zmianom ustawy o Sądzie Najwyższym, KRS i sądach powszechnych, zwołaliśmy pierwsze zebranie Rady Programowej Archiwum Osiatyńskiego.

 

Na zaproszenie odpowiedzieli wybitni prawnicy i prawniczki, którzy już wówczas angażowali się w obronę praworządności i nadal to robią. W skromnych progach redakcji pojawili się ludzie tej miary, co prof. Adam Strzembosz, prof. Ewa Łętowska, prof. Mirosław Wyrzykowski, prof. Marcin Matczak, prof. Wojciech Sadurski, Danuta Przywara – szefująca Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Draginja Nadażdin – dyrektorka Amnesty International Polska, Sylwia Gregorczyk-Abram i Maria Ejchart-Dubois, które właśnie organizowały inicjatywę Wolne Sądy wraz z Pauliną Kieszkowską-Knapik i Michałem Wawrykiewiczem, a także eksperci prawa europejskiego, dr Maciej Taborowski i dr Piotr Bogdanowicz (formalnie dołączył do Rady nieco później, ale wspierał nas niemal od początku).

 

Ustaliliśmy, że Archiwum będzie na bieżąco dokumentować zmiany, które forsowali rządzący. A także je analizować wskazując na naruszenia Konstytucji RP i prawa europejskiego.

 

Przeczytaj: Prof. Wyrzykowski: Wiktor Osiatyński powierzył nam zadanie obrony demokratycznego państwa prawa

 

Gromadzimy dokumenty (na wypadek gdyby znikały)

 

Serwis Archiwum Osiatyńskiego ruszył w grudniu 2017 roku.

 

Podstawowym zadaniem było gromadzenie dokumentów – zarówno rządowych, jak i wydawanych przez polskie i międzynarodowe instytucje, uniwersytety i ośrodki badawcze, stowarzyszenia sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych.

 

Archiwizacja miała nie tylko na bieżąco porządkować sytuację, która w 2017 r. zmieniała się w piorunującym tempie. Ustawy nowelizowane były przez Sejm nierzadko pod osłoną nocy.

 

Najważniejsze materiały gromadziliśmy (a nie  linkowaliśmy) w ogólnodostępnym dziale „Dokumenty”. Bo choć podobno „rękopisy nie płoną”, to niewygodne dowody czasem znikają z sejmowych, rządowych i urzędowych stron internetowych.

 

Przeczytaj też: Prof. Łętowska: Wiktor Osiatyński przypominał, że Konstytucja jest tarczą chroniącą od tyranii

 

Analizy Archiwum Osiatyńskiego zasilają OKO.press

 

Nie można było przewidzieć, czy ktokolwiek postawi tamę zapędom władzy. Na szczęście najczarniejsze scenariusze się nie spełniły, władza nie odważyła się rozpędzić pokojowego ruchu protestu. Bezkarnie krzyczeliśmy więc „Wolne sądy”, ale władza robiła swoje.

 

Partia rządząca z uporem parła do tego, aby zmienić ustrój, podporządkowując wymiar sprawiedliwości politykom. Po przeforsowaniu zmian w Trybunale Konstytucyjnym, Sądzie Najwyższym, KRS, sądach powszechnych i prokuraturze rozpoczęła proces wymiany kadr. Do dzisiaj próbuje zuchwale dyscyplinować i szykanować niezależnych sędziów i prokuratorów, którzy odważyli się krytykować zmiany w wymiarze sprawiedliwości.

 

Od razu wiadomo było, że gromadzenie dokumentów to za mało: potrzebne jest także wyjaśnianie kontekstu ich przyjęcia, rzetelne, szybkie i przystępne wyjaśnianie bieżących wydarzeń i znaczenia procesów, które składają się na atak na rządy prawa.

 

Zwłaszcza, że bez precedensu jest nie tylko niszczenie demokracji konstytucyjnej, w której władza jest ograniczona zasadami państwa prawa w tym prawami człowieka, ale też reakcja społeczeństwa obywatelskiego, instytucji Unii Europejskiej i organów międzynarodowych.

 

Oprócz analizy i krytyki zmian, Archiwum Osiatyńskiej daje też pole do merytorycznej dyskusji o naprawie systemu sprawiedliwości w przyszłości.

 

Przeczytaj: Bodnar: Wiktor Osiatyński byłby dumny z walki obywateli o praworządność w Polsce

 

Dlatego na portalu Archiwum Osiatyńskiego otworzyliśmy dział „Aktualności”, w który publikowane są teksty prawników oraz dziennikarzy specjalizujących się w tematyce prawnej i politycznej. Archiwum Osiatyńskiego nie byłoby bez dziennikarzy – Mariusza Jałoszewskiego, Daniela Flisa, Marii Pankowskiej, Moniki Prończuk, Dominiki Sitnickiej.

 

Te teksty znacie też Państwo z OKO.press. Archiwum Osiatyńskiego, prowadzone przez tę samą Fundację Kontroli Obywatelskiej OKO, w naturalny sposób stało się merytorycznym zapleczem popularnego serwisu.

 

Dzięki obywatelskiemu zaangażowaniu ekspertów i ekspertek z wielu dziedzin prawa, którzy dzielą się swoją specjalistyczną wiedzą, lekkiej klawiaturze dziennikarzy oraz popularności OKO.press (ponad 4 mln odsłon miesięcznie), teksty powstałe dla Archiwum Osiatyńskiego mogą docierać do ogromnej grupy odbiorców.

 

„Sędziowie wolności” Siedleckiej

 

Mamy też wielką przyjemność publikować analizy Ewy Siedleckiej, a także przygotowywaną przez nią listę „Sędziów wolności”. 14 listopada 2018 opublikowaliśmy w OKO.press i w Archiwum Osiatyńskiego 156 nazwisk sędziów, którzy – pomimo zastraszania i przekupywania środowiska sędziowskiego –  bronią etosu swej profesji, nierzadko ryzykując wydalenie z zawodu (co ułatwiają nowe przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym). Dziś na liście jest już 309 nazwisk.

 

Kronika Skórzyńskiego

 

Komplementarną formą porządkowania wydarzeń jest Kronika prowadzona przez znanego historyka prof. Jana Skórzyńskiego, którą można czytać w soboty w OKO.press. Uporządkowana na osi czasu w Archiwum Osiatyńskiego daje syntetyczny, stale aktualizowany, obraz rządów PiS od wyborów w październiku 2015 r. Publicysta „Wyborczej” Rafał Zakrzewski prowadzi z kolei kalendarium oporu społeczeństwa obywatelskiego.

 

Przeczytaj: Archiwum Osiatyńskiego przedstawia: Kalendarium oporu społeczeństwa obywatelskiego

 

Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS

 

4 czerwca 2018 roku 12 organizacji pozarządowych, w tym Archiwum Osiatyńskiego, powołało Komitet Obrony Sprawiedliwości. KOS monitoruje i archiwizuje przypadki wywierania politycznego nacisku na sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i przedstawicieli innych zawodów prawniczych oraz zapewnia im pomoc prawną. Wydaje też Opinie i publikuje raporty, które można przeczytać w Archiwum Osiatyńskiego.

 

Przeczytaj: Powstaje Komitet Obrony Sprawiedliwości. Będziemy śledzić naciski na sędziów i wspierać szykanowanych

 

Alfabet Buntu, jedyny taki zapis

 

We wrześniu 2018 roku zainaugurowaliśmy „Alfabet Buntu”. Dzięki pracy Aleksandry Gieczys-Jurszo, udało się opublikować już 250 sylwetek – organizatorek demonstracji, aktywistów obywatelskich, niepokornych prawników, obrońców przyrody, feministek, ludzi walczących z różnymi formami dyskryminacji i uprzedzeniami. Wszelkiego sortu buntowników i buntowniczek. Jest to jedyna w polskich mediach próba dokumentowania obywatelskiego nieposłuszeństwa.

 

Przeczytaj: ALFABET BUNTU. „Bez nich nasza republika byłaby już pozamiatana”

 

Informujemy o łamaniu prawa po angielsku

 

Od marca 2019 roku informujemy też świat o sytuacji w Polsce po angielsku w serwisie Rule of Law in Poland . To wspólna inicjatywa Archiwum Osiatyńskiego, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Forum Obywatelskiego Rozwoju. Publikujemy treści dotyczące zmian ustrojowych, niezależności sądownictwa, niezawisłości sędziów i sytuacji prokuratorów, zgodności zmian w wymiarze sprawiedliwości z Konstytucją i standardami europejskim i międzynarodowym. Serwis stanowi skromną przeciwwagę dla inicjatyw prorządowych typu „Poland In” TVP.

 

Przeczytaj: O praworządności w Polsce po angielsku. Nowy serwis to nasza odpowiedź na rządową dezinformację

 

Wykłady imienia Wiktora Osiatyńskiego oraz debaty prawnicze

 

Organizujemy również otwarte dla publiczności spotkania ze znakomitymi naukowcami i wykładowcami na najlepszych uniwersytetach oraz z cenionymi prawnikami i społecznikami zaangażowanymi w walkę o praworządność i prawa człowieka.

 

W maju 2018 roku pierwszy Wykład im. Wiktora Osiatyńskiego wygłosił w Warszawie znawca zagadnienia populizmu prof. Jan-Werner Mueller (Uniwersytet Princeton).

 

Wykłady na naszych konferencjach wygłosili też prof. Wojciech Sadurski (Uniwersytet w Sydney i Uniwersytet Warszawski), prof. Martin Krygier (Uniwersytet Nowej Południowej Walii) a także jeden z najważniejszych amerykańskich konstytucjonalistów prof. Bruce Ackerman (Uniwersytet Yale).

 

W debatach brali udział prawnicy i prawniczki tej miary Ewa Łętowska, Mirosław Wyrzykowski, Marcin Matczak, Paulina Kieszkowska-Knapik, Maciej Kisilowski.

 

Publiczność w Polsce mogła dzięki tym konferencjom okazję wysłuchać na żywo, co mają do powiedzenia sojusznicy w walce o demokrację konstytucyjną w Polsce. Debaty były też okazją do wymiany doświadczeń i perspektyw. Od naszych prelegentów wiemy, że czerpią z niej obie strony,  goście poznają środowisko polskich obrońców praworządności, konfrontują swoje teorie ze stawianymi w Polsce diagnozami. Takie spotkania mogą wpłynąć na to, jak świat będzie myślał o sytuacji w naszym kraju i jak czas „osuwania się” praworządności zostanie zapamiętany w historii myśli prawnej, politycznej i społecznej.

 

3 czerwca 2019 roku w Warszawie zapraszamy na 2. Wykład im. Wiktora Osiatyńskiego, który wygłosi prof. Timothy Garton Ash (Uniwersytet w Oksfordzie).

 

Pomóż dalej rozwijać Archiwum Osiatyńskiego

 

Opublikowaliśmy do tej pory ponad 800 artykułów, autorstwa ponad 120 ekspertek i ekspertów, wysłaliśmy przeszło 60 newsletterów, zarchiwizowaliśmy ponad pół tysiąca dokumentów i zaprezentowaliśmy 250 osób i inicjatyw w „Alfabecie Buntu”.

 

Te działania nie mogłyby być prowadzone bez wsparcia darczyńców.

 

Pomóż dalej realizować pomysł Profesora! Dołącz do zbiórki na Archiwum Osiatyńskiego https://pomagam.pl/archiwum2019

 

 


 

Wiktor Osiatyński (1945-2017) najlepiej znany jako konstytucjonalista i obrońca praw człowieka, był również pisarzem, działaczem społecznym, feministą, zwalczającym alkoholizm niepijącym alkoholikiem oraz jednym ze współautorów Konstytucji RP z 1997 roku. Jego publicystyka była oparta na żelaznej logice. Jego audycje radiowe były pełne pasji i serdeczności. Wybitny, uwielbiany pedagog. Wychował pokolenia prawników i działaczy na rzecz praw człowieka.

 

Doktor habilitowany prawa, doktor socjologii, wieloletni pracownik Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, profesor Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie (Central European University). Wykładał również w Stanach Zjednoczonych, m.in. na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, Uniwersytecie Stanforda, Uniwersytecie Harvarda.

 

W latach 90. był szefem Centrum Badań nad Konstytucjonalizmem w Europie Wschodniej w Chicago. Był też doradcą komisji konstytucyjnych Senatu i Zgromadzenia Narodowego podczas prac nad tekstem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uchwalonej w 1997 roku, za co został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2011 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w kształtowaniu zasad demokratycznego państwa prawa i działalność na rzecz umacniania społeczeństwa obywatelskiego”. Był też laureatem nagrody Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica (2016) za działalność na rzecz praw człowieka, Nagrody za Odważne Myślenie im. Barbary Skargi (2016), Nagrody im. Jerzego Zimowskiego (2011).

 

Współpracował z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, był inicjatorem  i członkiem rady Programu Spraw Precedensowych, zasiadał w radzie Fundacji im. Bronisława Geremka, jako zagorzały feminista zakładał Partię Kobiet, a jako niepijący od kilkudziesięciu lat alkoholik zainicjował powstanie w Fundacji Batorego programu Komisji Edukacji w Dziedzinie Alkoholizmu. Wydał kilkadziesiąt książek na temat filozofii politycznej, konstytucjonalizmu, praw człowieka, a także historii i doktryn politycznych Stanów Zjednoczonych.

 

 


 

Podoba Ci się ten artykuł? Zapisz się na newsletter Archiwum Osiatyńskiego. W każdą środę dostaniesz wybór najważniejszych tekstów, a czasem również zaproszenia na wydarzenia

 

 



Autor


współzałożycielka Archiwum Osiatyńskiego i The Rule of Law in Poland, doktor nauk prawnych, badaczka w Polskiej Akademii Nauk, afiliowana przy…


Więcej

Opublikowany

29 kwietnia 2019




Inne głosy w debacie



Inne artykuły tego autora

25.12.2023

Zmiana kursu. Polski rząd chce wykonywać orzeczenia europejskich trybunałów

14.12.2023

Niedopuszczalny, bezużyteczny, zbędny. Tak o wyroku Trybunału Konstytucyjnego mówią jego sędziowie

12.12.2023

Trybunał Konstytucyjny Przyłębskiej wydał wyrok w sprawie ustawy o Sądzie Najwyższym

11.09.2023

Tragedią polskiej polityki jest to, że nie potrafimy sensownie podzielić sceny politycznej [WYWIAD]

03.08.2023

Węgry mogą stracić 22 mld euro z funduszy spójności. A to nie koniec [analiza Archiwum Osiatyńskiego]

28.07.2023

Siła prawa Unii Europejskiej: innowacyjne rozwiązania i obszary wymagające poprawy w zakresie ochrony praworządności [Raport Archiwum Osiatyńskiego]

13.07.2023

TSUE: Sądy powinny odstąpić od stosowania uchwał Izby Dyscyplinarnej. Zwycięstwo Tulei i Gąciarka

07.06.2023

Pilne! Komisja Europejska zaczyna postępowanie w sprawie lex Tusk

05.06.2023

WAŻNE! TSUE: ustawa kagańcowa sprzeczna z prawem unijnym. Miliardy z KPO się oddalają

02.06.2023

Brak gwarancji praw obywatelskich w lex Tusk narusza Konstytucję i prawo UE

27.05.2023

Iustitia: Wiemy jak naprawić Krajową Radę Sądownictwa i sądy. To da się zrobić [MARKIEWICZ]

15.02.2023

Pilne! Komisja Europejska skarży Polskę do TSUE za Trybunał Konstytucyjny. Co to oznacza?

20.01.2023

Senat prosi Komisję Wenecką o opinię o ustawie o Sądzie Najwyższym. Game changer w sprawie KPO?

16.01.2023

Polska i Węgry już się nie wywiną? Unia Europejska coraz ostrzej broni praworządności [Debata]

05.01.2023

Julia Przyłębska nie ustępuje. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego chcą wyboru nowego prezesa

29.12.2022

Trybunał Konstytucyjny Przyłębskiej stał się elementem machiny niszczenia państwa prawnego

12.10.2022

Czym są pozwy SLAPP i jak z nimi walczyć [zapisz się na warsztat dla prawników]

06.10.2022

Słowenia wykonuje wyrok swojego TK. Legalizuje małżeństwa par tej samej płci i możliwość adopcji

29.08.2022

Cztery organizacje sędziowskie pozywają Radę UE za akceptację polskiego KPO

29.07.2022

Jak naprawić Trybunał Konstytucyjny? Sadurski: Usunięcie dublerów nie wystarczy, trzeba iść dalej



Wesprzyj nas!

Archiwum Osiatyńskiego powstaje dzięki obywatelom i obywatelkom gotowym bronić państwa prawa.


10 
20 
50 
100 
200