SĘDZIA Waldemar Żurek – na zdjęciu u góry – to symbol wolnych sądów. Za ich obronę oraz za obronę praworządności jest najbardziej prześladowanym sędzią w Polsce. I teraz odniósł duży sukces w walce o swoje prawa. Do macierzystego wydziału – z którego został karnie przeniesiony – nakazał przywrócić go sąd w ramach tzw. zabezpieczenia.

To precedensowe orzeczenie wydała 3 marca 2023 roku sędzia Katarzyna Sznajder-Peroń z Sądu Okręgowego w Katowicach. Na jego mocy sędzia ma zostać przywrócony do orzekania w II wydziale cywilnym odwoławczym, który rozpoznaje apelacje od wyroków sądów rejonowych. Z tego wydziału w 2018 roku został przymusowo przeniesiony do wydziału I cywilnego, który rozpoznaje sprawy cywilne jako sąd I instancji. I na początek dostał do załatwienia stos zaległych spraw.

Sędziego przymusowo przeniosła ówczesna prezes Sądu Okręgowego w Krakowie Dagmara Pawełczyk-Woicka, obecna szefowa nielegalnej neo-KRS. W środowisku przeniesienie Żurka odebrano jako szykanę za obronę wolnych sądów. Bronił ich jeden z pierwszych w Polsce, jeszcze jako rzecznik starej, legalnej KRS.

Sędzia Waldemar Żurek cieszy się z wydanego przez katowicki sąd precedensowego zabezpieczenia. Mówi OKO.press: „To bardzo ważne rozstrzygnięcie. Nie tylko dla mnie, ale też dla innych szykanowanych zmianą wydziału sędziów. To orzeczenie też świadczy, że polskie sądy respektują orzeczenia sądów europejskich. Nie mam jeszcze uzasadnienia zabezpieczenia. Ale przypuszczam, że sąd w ogromnej części uwzględnił korzystny dla mnie wyrok TSUE z października 2021 roku”.

Żurek podkreśla: „To orzeczenie sądu w Katowicach to mały krok. Ale pokazuje, że walka i konsekwencja mają sens. Nawet jeśli się płaci za to ogromną cenę. Młyny sprawiedliwości mielą powili, ale mielą. Konsekwentnie będę dążył do przywrócenia praworządności. I żadna szykana nie zawróci mnie z tej drogi”. I jeszcze jedna wypowiedź Żurka:

Zabezpieczenie katowickiego sądu nie jest prawomocne, ale od razu jest wykonalne. Musi je wykonać nowy prezes Sądu Okręgowego w Krakowie, Bartłomiej Migda, nominat resortu ministra Ziobry. Jeśli tego nie zrobi narazi się na odpowiedzialność karną.

Zabezpieczenie chroni prawa sędziego do czasu wydania prawomocnego wyroku. Bo pozwał on macierzysty sąd o mobbing, dyskryminację w pracy i o przywrócenie do pracy w starym wydziale. Wyrok sądu I instancji w tej sprawie Sąd Okręgowy w Katowicach ma wydać 15 kwietnia 2023 roku.

Adwokat sędziego: przeniesienie Żurka było szykaną

Z wydanego przez katowicki sąd zabezpieczenia cieszy się też pełnomocnik sędziego Waldemara Żurka adwokat Marek Stańko. Reprezentuje on go w sprawie o mobbing, złożył też w jego imieniu wniosek o wydanie zabezpieczenia.

Adwokat Stańko mówi OKO.press: „Przeniesienie sędziego z II wydziału cywilnego do I wydziału cywilnego było szykaną. Świadczą o tym okoliczności przeniesienia, co zauważył w wyrokach dotyczących sędziego Żurka TSUE i ETPCz. Trybunały uznały, że przeniesienie go nie było w celu poprawy pracy sądu, tylko było właśnie szykaną”.

Adwokat mówi dalej: „Dodatkową okolicznością jest to, że po przeniesieniu sędziego z II wydziału odwoławczego, dokooptowano tam nowych sędziów. Ponadto sędzia mógł wtedy się od tej decyzji prezesa sądu odwołać. I do czasu rozpoznania jego odwołania nie musiał podejmować czynności w nowym wydziale. Ale w międzyczasie zmieniono przepisy i zabrano prawo do odwołania, jeśli przeniesienie jest do wydziału z podobną kategorią spraw. I za to, że sędzia Żurek nie podejmował czynności w nowym wydziale – bo czekał na rozpoznanie odwołania – zrobiono mu dyscyplinarkę”.

Mec. Stańko podkreśla, że sąd wcześniejszych wniosków o zabezpieczenie nie uwzględnił. Ale od tamtego czasu zapadły precedensowe orzeczenia dotyczące przenoszenia sędziów. I teraz sądy uznają, że mogą one naruszać niezawisłość sędziego i być szykaną.

Sędzia Żurek za swoją twardą postawę w obronie sądów stał się potem jednym z wrogów władzy numer 1 w sądach. Ma ponad 20 spraw dyscyplinarnych. W kilku kolejnych absurdalnych sprawach prokuratura szuka pretekstu by postawić mu zarzuty karne. Część z tych spraw inicjowała Dagmara Pawełczyk-Woicka.

A Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro grzebie w jego prywatnych sprawach, dotyczących rozliczeń z byłą żoną. I złożył na korzyść byłej żony trzy skargi nadzwyczajne do powołanej przez PiS Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN. Ziobro jedną sprawę wygrał, drugą przegrał. Trzecia czeka na rozpoznanie.

Dagmara Pawełczyk-Woicka jako prezes sądu szybko skonfliktowała się też z całym środowiskiem krakowskich sędziów, które znane jest na całą Polskę z obrony praworządności. Inicjowała wobec nich dyscyplinarki, straszyła wyrzuceniem z zawodu, a dwóch sędziów – Macieja Ferka i Annę Głowacką – nawet zawiesiła za miesiąc. To była kara za wykonywanie wyroków ETPCz i TSUE.

Teraz jest przewodniczącą neo-KRS, a jej partner życiowy Dariusz Pawłyszcze jest dyrektorem podległej Ziobrze Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Dostał też od neo-KRS nominację do Izby Cywilnej SN.

Jak Żurek wygrał w TSUE

Żurek od przymusowego przeniesienia odwołał się do nielegalnej neo-KRS, ale bez skutku. W efekcie sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który na jej kanwie w składzie 7 sędziów zadał pytania prejudycjalne do TSUE. I w październiku 2021 roku zapadł ważny wyrok dla karnie przenoszonych sędziów.

TSUE orzekł, że „Przeniesienie sędziego bez jego zgody do innego sądu lub między dwoma wydziałami tego samego sądu może naruszać zasady nieusuwalności i niezawisłości sędziów. Takie przeniesienie może bowiem stanowić środek służący kontrolowaniu treści orzeczeń sądowych, ponieważ nie tylko może ono wpływać na zakres spraw przydzielanych danym sędziom do rozpoznania i prowadzenie spraw, które mają oni w swoim referacie, ale również może ono mieć istotne następstwa dla życia i kariery tych sędziów oraz wywoływać skutki analogiczne do tych, z którymi wiążą się kary dyscyplinarne”.

TSUE ocenił, że przeniesienie powinno być tylko w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach, ale powinno podlegać kontroli sądowej. Bo: „Stabilność urzędu i ochrona niezawisłości sędziego przed ewentualnym naciskiem z zewnątrz wymaga, aby – nawet w sytuacji przeniesienia sędziego do innego wydziału tego samego sądu – poddanie sądowej kontroli decyzji o przeniesieniu wstrzymywało jej skutki”.

Po wyroku TSUE sprawa wróciła do SN, ale do dziś nie wydano wyroku. Najpierw Małgorzata Manowska – neo-sędzia na stanowisku I prezesa SN – blokowała wydanie sędziom akt tej sprawy. A potem doszło do zmiany składu orzekającego i miejsce czterech legalnych sędziów SN zajęli neo-sędziowie SN z Manowską na czele. A sprawa jest ważna nie tylko dla Żurka. TSUE bowiem zakwestionował też status neo-sędziów SN. I po to tak zmieniono skład orzekający w tej sprawie, by nie doszło do podważania legalności neo-sędziów.

Ale wyrok TSUE i tak zrobił dużo dla karnie przenoszonych sędziów, bo powołują się na niego w innych sprawach polskie sądy.

Jak Żurek wygrał w ETPCz

Oprócz wygranej w TSUE sędzia Żurek wygrał też w ETPCz. W czerwcu 2022 roku Trybunał orzekł, że uśnięcie go z legalnej KRS narusza Europejską Konwencję Praw Człowieka oraz Konstytucję.

Trybunał stwierdził również, że kumulacja środków podjętych przeciwko sędziemu – w tym jego odwołanie z funkcji rzecznika prasowego sądu okręgowego, badanie jego oświadczeń majątkowych oraz kontrola jego pracy sędziowskiej -, miały na celu zastraszenie, a nawet uciszenie go ze względu na poglądy w zakresie obrony praworządności.

Co więcej, ETPC zauważył, że „skarżący jest jednym z najbardziej charakterystycznych przedstawicieli środowiska sędziowskiego w Polsce, który konsekwentnie broni praworządności i niezawisłości sądownictwa”. Oznacza to zatem, że działania podejmowane przeciwko niemu miały również na celu wywołanie tzw. efektu mrożącego, „musiały zniechęcić nie tylko jego, ale także innych sędziów do udziału w debacie publicznej na temat reform legislacyjnych dotyczących sądownictwa”.

I to właśnie na kanwie jego spawy ETPCz dał sędziom prawo do wypowiadania się w kwestii wymiaru sprawiedliwości. Wypowiedzi Żurka w obronie sądów według Trybunału „nie wykraczały poza zwykłą krytykę z czysto profesjonalnego punktu widzenia”. Ponadto „wyraźnie wpisały się w kontekst debaty na temat spraw o dużym znaczeniu publicznym, wymagały wysokiego stopnia ochrony jego wolności wypowiedzi”.

Co znaczące, Trybunał podkreślił, że sędziowie nie tylko mają ogólne prawo do wolności słowa w zakresie zajmowania się sprawami dotyczącymi funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, ale w sytuacji, gdy te podstawowe wartości są zagrożone, prawo to może się nawet przekształcać w obowiązek zabierania głosu w obronie praworządności i niezawisłości sędziowskiej.

„Gdy sędzia składa takie oświadczenia nie tylko we własnym imieniu, ale także w imieniu rady sądowej, stowarzyszenia sędziów lub innego przedstawicielskiego organu sądownictwa, ochrona przyznana temu sędziemu zostaje zwiększona” – orzekł ETPCz ws. Żurka. Trybunał zasądził na rzecz sędziego Żurka 15 tysięcy euro z tytułu szkód niemajątkowych oraz 10 tys. euro z tytułu kosztów i wydatków.

Jak nominaci władzy przenoszą karnie sędziów

Sędzia Waldemar Żurek był pierwszym karnie przeniesionym sędzią za obecnej władzy. Ale nie jedynym. Przymusowe przeniesienie jest coraz częściej stosowane jako forma represji za niezależną postawę lub wykonywanie wyroków ETPCz i TSUE. I tak przymusowo zostali też przeniesieni:

– Łukasz Biliński z Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia. Biliński zasłynął uniewinnianiem ulicznej opozycji za protesty przeciwko władzy. Powoływał się przy tym na Konstytucję, prawo międzynarodowe i wyroki ETPCz. W 2019 roku został przesunięty z wydziału karnego do wydziału pracy. Za tą decyzją stał ówczesny prezes sądu Maciej Mitera, członek ówczesnej neo-KRS. Biliński był drugim sędzią w Polsce karnie zesłanym do innego wydziału.

– Agnieszka Niklas-Bibik z Sądu Okręgowego w Słupsku. W październiku wydała dwa orzeczenia, w których w oparciu o wyroki ETPCz i TSUE podważyła orzeczenia wydane z udziałem neo-sędziego. Za to została przeniesiona z wydziału karnego odwoławczego do wydziału karnego orzekającego w I instancji. Decyzję podjął prezes Andrzej Michałowicz, nominat resortu ministra Ziobry.

Krótko potem sędzia zadała jeszcze pytania prejudycjalne do TSUE dotyczące tego, czy prezes sądu może odsuwać sędziego od orzekania i czy może przymusowo przenosić go do innego wydziału. Za raz po zadaniu tych pytań została zawieszona na miesiąc przez prezesa Michałowicza. Zrobiono jej też dyscyplinarkę. O jej dalszym zawieszeniu zdecyduje nowa izba Odpowiedzialności Zawodowej.

– Dorota Lutostańska z Sądu Okręgowego w Olsztynie. W grudniu 2022 roku niespodziewanie została przymusowo przeniesiona z wydziału karnego odwoławczego (kontroluje on wyroki sądów rejonowych) do wydziału karnego, który sądzi sprawy w I instancji. Lutostańska była wcześniej ścigana za to, że nałożyła koszulkę z napisem Konstytucja. Sędziowie olsztyńscy jej przeniesienie odebrali jako represję, bo sędzia w wydziale odwoławczym sądziła 14 lat. Decyzję o przeniesieniu podjął wiceprezes Sądu Okręgowego w Olsztynie Marcin Czapski, nominat ministra Ziobry.

– Marzanna Piekarska-Drążek, Ewa Gregajtys, Ewa Leszczyńska-Furtak z Sądu Apelacyjnego w Warszawie. W sierpniu 2022 roku nagle przymusowo przeniesiono je z wydziału karnego do wydziału pracy. To była kara za podważanie wyroków wydanych przez neo-sędziów i za odmowę sądzenia z nimi. A sędzie wykonywały w ten sposób prawo europejskie.

Jak sędziowie walczą z karnym przenoszeniem przez nominatów władzy

Sądy coraz częściej wypowiadają się w kwestii przenoszenia sędziów bez ich zgody, bo jest to jeden z elementów wpływu na sędziego. W styczniu 2023 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał zabezpieczenie na mocy, którego sędzia Paweł Juszczyszyn ma być przywrócony do orzekania w wydziale cywilnym. Sąd uznał, że sędzia został przeniesiony niezgodnie z ustawą o ustroju sądów powszechnych.

Orzekł też, że przeniesienie sędziego uderza w dobro obywateli do rozpoznania sprawy przez profesjonalny i rzetelny sąd. Bo sędzia w nowym wydziale musi się nauczyć jak rozpoznawać nowy rodzaj spraw, z którymi nie miał do tej pory do czynienia. Tego orzeczenia odmawia jednak wykonania prezes Sądu Rejonowego w Olsztynie Maciej Nawacki, który straszy też sędziego wyrzuceniem z zwodu. Za to Juszczyszyn złożył na niego zawiadomienie do prokuratury.

Z kolei w lutym Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał precedensowe zabezpieczenie wstrzymujące akt prezydenta, o wyznaczeniu do nowej Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN sędziego Pawła Grzegorczyka z Izby Cywilnej SN. Sędzia kwestionuje legalność nowej Izby i nie chce w niej orzekać, bo jest cywilistą. A w nowej Izbie stosowana jest procedura karna. Sąd administracyjny wstrzymując akt prezydenta powołał się m.in. na wyrok TSUE ws. sędziego Żurka. I uznał, że decyzja Andrzeja Dudy może naruszać niezawisłość sędziego. Wyrok w tej spawie może zapaść w kwietniu 2023 roku.

Sędziowie wygrywają te sprawy dzięki pomocy adwokatów. Sędziemu Juszczyszynowi i trzem sędziom apelacyjnym pomaga w polskich sądach prof. Michał Romanowski. Z kolei trzy sędzie w ETPCz reprezentuje adwokat Piotr Zemła. Zaś sędziego SN Pawła Grzegorczyka w sądzie administracyjnym reprezentuje adwokat Piotr Hoffman.