KOMISJA Europejska w czwartek 8 czerwca ma rozpocząć postępowanie przeciwko naruszeniom prawa Unii Europejskiej przez lex Tusk. Wyśle polskiemu rządowi letter of formal notice zawierający jej zastrzeżenia. Polskie władze mają 3 tygodnie, by odpowiedzieć na zarzuty.

Lex Tusk to określenie na ustawę o Państwowej Komisji ds. badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne RP w latach 2007-2022, podpisanej 29 maja przez prezydenta Andrzeja Dudę i skierowanej przez niego w trybie następczej kontroli do Trybunału Konstytucyjnego. 2 czerwca Prezydent Duda przedstawił swoje poprawki do ustawy.

Do tej pory za każdym razem Komisja po miesiącach wymiany stanowisk z polskim rządem decydowała się na przejście do dalszego etapu i kierowała skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

TSUE wydał wyroki w czterech sprawach, we wszystkich podzielając zastrzeżenia Komisji Europejskiej.

Orzekł o naruszeniu prawa UE przez:

• przepisy obniżające wiek przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego (wyrok w 2019 roku);
• przepisy obniżające wiek przejścia w stan spoczynku sędziów sądów powszechnych (wyrok w 2019 roku);
• system dyscyplinarny dla sędziów, w tym Izbę Dyscyplinarną w Sądzie Najwyższym (wyrok 15 lipca 2021 roku);
• system dyscyplinarny dla sędziów zmieniony przez obowiązującą od lutego 2020 roku ustawę kagańcową (wyrok 5 czerwca tego roku).

Jeśli chcesz otrzymywać specjalne materiały dotyczące praworządności jako pierwszy, zapisz się na newsletter przez stronę Archiwum Osiatyńskiego. Projekt wspiera fundusz Aktywni Obywatele – Program Krajowy.

Reakcje rządu

Minister ds. europejskich Szymon Sękowski vel Sęk w odpowiedzi na informacje o rozpoczęciu postępowania przez Komisję Europejską skomentował na Twitterze: „Nasz cel jest jasny: zbadanie i ograniczenie rosyjskich wpływów w Polsce i Europie. Jesteśmy przekonani, że winien on łączyć wszystkie demokratyczne państwa i instytucje. Ze spokojem przekażemy argumenty prawne i faktyczne w tej sprawie po zapoznaniu się z wątpliwościami KE”

Co zarzuci Komisja?

Nie wiadomo jeszcze, jakie konkretne zarzuty prawa unijnego Komisja Europejska postawi Polsce za lex Tusk.

Przełomowe byłoby zarzucenie naruszenia Artykułu 2 Traktatu o UE, mówiącego o unijnych wartościach, w tym demokracji, prawach człowieka i praworządności. Komisja Europejska używała zarzutu naruszenia Artykułu 2 jako argumentu pomocniczego, wskazując naruszenia innych przepisów prawa unijnego.

Po raz pierwszy powołała się na naruszenie Artykułu 2 TUE jako takiego w 2021 roku w postępowaniu przeciwko Węgrom za homofobiczną i transfobiczną ustawę, która pod pretekstem ochrony dzieci piętnuje i dyskryminuje i osoby LGBT.

Profesor Teresa Gardocka z Uniwersytetu SWPS w ekspertyzie o lex Tusk przygotowanej dla Senatu, którą omówiło OKO.press, wskazała, że wstawa narusza przepisy unijnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO), które wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Rozporządzenie określa sytuacje wyjątkowe, w których ochrona danych osobowych może być ograniczona. Dotyczy to postępowań sądowych. Ale Komisja, o której traktuje ustawa, nie jest sądem.

Ustawa o Komisji narusza istotę prawa do ochrony danych, pozwala je bowiem przetwarzać w odniesieniu do szerokiego, niesprecyzowanego dokładnie kręgu osób i bez żadnych ograniczeń ani środków ochrony.

Artykuł 8 Karty Praw Podstawowych UE orz artykuł 16 ustęp 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) gwarantują obywatelom UE ochronę danych osobowych. Ustawa o Komisji wyraźne stanowi w art. 40 ust. 3, że do spraw określonych w art. 23 (dopuszczenie środków masowego przekazu) oraz w art. 41 ust. 5 (dotyczącym raportu Komisji) nie stosuje się przepisów ustawy o ochronie danych osobowych.

Naruszenia tych przepisów może podnieść Komisja Europejska.

Efekt lex Tusk

To nie jedyne działanie instytucji UE wynikające z wprowadzenia lex Tusk.

Szefowie największych grup politycznych Parlamentu Europejskiego zwrócili się do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie o przeprowadzenie pełnowymiarowej misji obserwacyjnej tegorocznych wyborów parlamentarnych w Polsce. Pisma nie podpisała frakcja Europejskich Konserwatystów i Reformatorów, do której należy PiS, oraz grupująca skrajną prawicę i założona przez Marine Le Pen frakcja Tożsamość i Demokracja.

Europosłowie piszą do OBWE o lex Tusk: „Polska partia rządząca wprowadziła również niedawno ustawę o utworzeniu Komisji, której domniemanym celem jest badanie rosyjskich wpływów. Istnieją obawy, że zostanie ona wykorzystana głównie do uniemożliwienia członkom opozycji objęcia urzędu, jeśli zostaną wybrani, ponieważ pozwala na zakaz pełnienia funkcji publicznych związanych z dystrybucją środków publicznych przez okres do 10 lat.”

Według najnowszego Eurobarometru, czyli badania opinii społecznej w państwach UE przeprowadzonego w marcu tego roku, 77 procent ankietowanych Polaków i Polek było usatysfakcjonowanych działaniami Unii Europejskiej w zakresie praworządności i praw człowieka.

Jeśli chcesz otrzymywać specjalne materiały dotyczące praworządności jako pierwszy, zapisz się na newsletter przez stronę Archiwum Osiatyńskiego. Działania organizacji w latach 2022-24 dofinansowane z Funduszy Norweskich w ramach Aktywni Obywatele – Program Krajowy.