„Z RADOŚCIĄ informuję, że do Polski właśnie wpłynęło 5 mld euro z programu REPowerEU, będącego częścią KPO. To pieniądze na tanią zieloną energię dla polskich obywateli” – napisała na platformie X Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, ministra funduszy i polityki regionalnej.

O wpłynięciu do Polski pierwszych środków z KPO poinformował też premier Donald Tusk. „Pierwsze 5 mld euro z KPO wpłynęło do Polski” – napisała Kancelaria Premiera w mediach społecznościowych.

Pieniądze te pochodzą z programu REPowerUE, który jest częścią KPO. Celem programu jest finansowanie niezależności energetycznej UE. Program został uruchomiony tuż po wybuchu wojny w Ukrainie. Mają być z niego finansowane inwestycje w zieloną energię, odchodzenie od paliw kopalnych i uniezależnianie się od zakupów surowców energetycznych z Rosji.

Otrzymanie tych środków nie oznacza jednak, że Polska wypełniła zobowiązania kamieni milowych dotyczące praworządności. Zaliczka z programu REPowerUE wypłacana jest niezależnie od tego. Jedynym warunkiem, który należało spełnić, by załapać się na te środki, było sfinalizowanie prac nad rewizją KPO do końca tego roku.

Komisja przyspiesza wypłatę

Z informacji otrzymanej z Komisji Europejskiej jeszcze na początku grudnia wynikało, że wypłata tych środków nastąpi w dwóch ratach dopiero w pierwszym kwartale 2024 roku. Jednak podczas osobistego spotkania z premierem Donaldem Tuskiem w Brukseli 15 grudnia 2023 szefowa KE Ursula von der Leyen zapowiedziała, że te środki wpłyną do Polski jeszcze przed końcem roku. I tak się stało.

Zaliczka z programu REPowerUE może zostać wydana tylko i wyłącznie na rozpoczęcie działań zapisanych w rozdziale REPowerUE. W rozdziale zapisane są reformy i inwestycje mające na celu transformację energetyczną:

• ograniczenie zależności od paliw kopalnych w Polsce,
• rozwój odnawialnych źródeł energii, w tym budowa morskich farm wiatrowych,
• zwiększenie zdolności sieci elektroenergetycznych w zakresie integrowania tych źródeł energii,
• poprawa efektywności energetycznej, w tym również w gospodarstwach domowych,
• rozbudowa systemu magazynowania energii elektrycznej,
• rozwój lokalnych społeczności energetycznych,
• zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii,
• rozwój nisko i zeroemisyjnego transportu publicznego.

W kolejnym kroku Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej powinno uruchomić rozpisane już za czasów ministra Budy nabory na finansowanie. Beneficjentami programu REPowerUE mogą być zarówno przedsiębiorcy, jak i jednostki samorządu terytorialnego oraz administracja państwowa.

Reszta środków już po spełnieniu kamieni milowych

Poza 5 mld zaliczki z programu REPowerUE, otrzymanie reszty środków z KPO będzie możliwe dopiero po spełnieniu niezbędnych kamieni milowych. Obecnie trwa wypełnianie wymogów z pierwszej tury kamieni milowych, których spełnienie jest niezbędne do otrzymania pierwszej transzy środków. Rząd Donalda Tuska już złożył bowiem wniosek o ich wypłatę. Chodzi o nieco ponad 7 mld euro.

Najważniejsze to kamienie milowe dotyczące przywrócenia niezależności upolitycznionego przez PiS sądownictwa (kamienie milowe F1G i F2G) oraz kamień milowy F7G, który mówi o wdrożeniu systemu informatycznego Arachne służącego monitorowaniu wydatkowania środków z KPO celem przeciwdziałania nadużyciom finansowym.

Jeśli chodzi o kamienie milowe dotyczące zwiększenia niezależności i bezstronności sądów, to nakładają one na Polskę wymóg m.in.

• likwidacji powołanej niezgodnie z prawem Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego i przywrócenia Izby Karnej Sądu Najwyższego jako izby właściwiej do rozpatrywania spraw dyscyplinarnych sędziów,
• wyjaśnienia zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów tak, aby prawo polskich sądów do składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do TSUE oraz treść orzeczeń sądowych nie były traktowane jako przewinienia dyscyplinarne,
• zapewnienia sędziom możliwości weryfikacji, czy dany sędzia spełnia wymogi niezawisłości, bezstronności i bycia powołanym na mocy ustawy, przy czym weryfikacji tej nie można uznać za przewinienie dyscyplinarne,
• doprowadzania do poprawy sytuacji sędziów, których dotyczą uchwały działającej niezgodnie z prawem Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Chodzi o zaprzestanie ich nękania, przywrócenie do orzekania oraz zapewnienie im możliwości ponownego rozpoznania ich spraw przez prawidłowo powołany sąd.

Rząd Donalda Tuska jest w trakcie opracowywania zestawu działań ustawowych i pozaustawowych, które będą odpowiadać na te wymogi. Spełnienie części wymogów ma być możliwe np. poprzez zaprzestanie stosowania ustaw, które TSUE uznał za niezgodne z prawem UE. Chodzi m.in. o zapisy ustawy kagańcowej.