Ranking demokracji: Rekordowy spadek Polski
Rekordowe obniżenie 2 z 7 wskaźników w corocznym rankingu demokracji Freedom House. Polska straciła najwięcej w komponencie "niezależność sądownictwa" m.in. za "reformę" sądownictwa i nagonkę na sędziów
Po raz pierwszy w historii badania odnotowano spadek wyniku w aż 19 państwach, w tym w Polsce. Freedom House od dwudziestu trzech lat publikuje doroczny ranking demokracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz w posowieckich republikach w Azji. W najnowszym badaniu porównano stan demokracji w 29 krajach.
W rankingu oceniano siedem komponentów. W tabelce poniżej wyniki dla Polski (im wyższa nota, tym gorzej):
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
| Jakość rządów demokratycznych | 3.25 | 3.25 | 2.75 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.75 | 3.25 | 4.00 |
| Wybory | 2.00 | 1.75 | 1.50 | 1.25 | 1.25 | 1.25 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.50 |
| Społeczeństwo obywatelskie | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.75 | 2.00 |
| Niezależne media | 2.00 | 2.25 | 2.25 | 2.25 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.75 | 3.00 | 3.00 |
| Samorządy | 2.00 | 1.75 | 1.75 | 1.75 | 1.75 | 1.50 | 1.50 | 1.50 | 1.75 | 2.00 |
| Niezależność sądownictwa | 2.25 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.50 | 2.75 | 3.25 | 4.25 |
| Korupcja | 2.75 | 3.25 | 3.25 | 3.25 | 3.25 | 3.50 | 3.50 | 3.50 | 3.50 | 3.50 |
| Demokracja | 2.25 | 2.32 | 2.21 | 2.14 | 2.18 | 2.18 | 2.21 | 2.32 | 2.57 | 2.89 |
Źródło: Freedom House Nations in Transit 2018: Poland.
W każdej kategorii można było dostać od 1.00 do 7.00 punktów, przy czym 1.00 jest notą najlepszą, a 7.00 – najgorszą. Spadek lub wzrost o 0.25 punktu w stosunku do roku poprzedniego oznacza małą lub średnią zmianę w danym kraju, w danej dziedzinie. Poważna zmiana jest wtedy, gdy nota wzrosła/spadła o 0,50. W wyjątkowych przypadkach autorzy rankingu oceniają, że zmiany w danej kategorii były w ciągu roku tak znaczące, że należy zmienić ocenę o 0.75 lub 1.00 punkt.
To właśnie przydarzyło się Polsce – pierwszym w dwudziestotrzyletniej historii rankingu kraju, który odnotował spadek o 1.00 jeśli chodzi o niezależność sądownictwa i o 0,75 w komponencie „jakość rządów demokratycznych”.
Wynik dla społeczeństwa obywatelskiego obniżono o 0,25. Całościowy wynik dla Polski spadł z 2.57 w ubiegłym roku do 2.89 w obecnym. Najlepszy wynik – 2.14 – Polska uzyskała w raporcie z 2012 roku, czyli za rok 2011.
Jakie wydarzenia 2017 roku wpłynęły na pogorszenie się oceny demokracji w Polsce?
1. Jakość rządów demokratycznych: pogorszenie o 0.75
- pozakonstytucyjna rola posła Jarosława Kaczyńskiego, który stał za premier Beatą Szydło i stoi za Mateuszem Morawieckim,
- niska jakość procesu stanowienia prawa w Polsce,
- uruchomienie unijnej procedury kontroli praworządności wobec Polski w wyniku „reformy” sądownictwa przeprowadzonej w 2017 roku.
2. Wybory: bez zmian
- za niepokojące uznano zmiany w ordynacji wyborczej.
3. Społeczeństwo obywatelskie: pogorszenie o 0.25
- centralizacja finansowania NGO,
- nagonka na organizacje pozarządowe w mediach publicznych, zwłaszcza na finansowane z zagranicy,
- aresztowania i procesy wytaczane osobom biorącym udział w antyrządowych protestach.
4. Niezależność mediów: bez zmian
- media publiczne są propagandową tubą rządu; konstans od 2016,
- w raporcie Freedom House o wolności mediów Polska została oceniona jako kraj, w którym rząd jest nieprzychylny niezależnym i krytycznym mediom.
5. Samorządy: pogorszenie o 0,25
- centralizacja, czyli odebranie samorządom kompetencji m.in. w zakresie gospodarki wodnej i funduszy europejskich.
- reforma edukacji wprowadzona bez zabezpieczenia środków finansowych dla samorządów.
6. Niezależność sądownictwa: pogorszenie o 1.00
- brak wycofania się ze zmian dotyczących TK,
- chaotyczna, ale w końcu skuteczna „reforma” sądownictwa; w 2017 roku Prezydent podpisał 4 ustawy: o szkole sądownictwa i prokuratury, o sądach powszechnych, a w grudniu o KRS i o SN (efekty ustaw o KRS i SN będą się wliczać na poczet wyniku za kolejny rok, ponieważ ustawy weszły w życie w 2018),
- nagonka na sędziów zorganizowana przez Polską Fundację Narodową,
- naciski zwierzchników na sędziów orzekających w sprawach o komponencie politycznym.
7. Korupcja: bez zmian
- pochwały należą się rządowi za uszczelnianie VAT i walkę z karuzelami finansowymi, a także próby zaprowadzenia porządku w kwestiach reprywatyzacji, ale skala upolitycznienia walki z korupcją i przedstawiania jej do dyskredytacji rządów PO to niepokojące zjawisko.
Estonia ostoją demokracji
Pomimo pogorszenia się ocen, Polska jest nadal uznawana za „stabilną demokrację”. Co innego Węgry – plasują się znacznie niżej niż Polska z wynikiem 3.71 i zostały określone już nie jako „stabilna demokracja”, ale pół-stabilna demokracja, niebezpiecznie zmierzająca ku niedemokratycznej formie ustroju.
Najlepiej w rankingu wypadła Estonia, którą pochwalono za stabilność instytucji państwowych po objęciu rządów przez centro-lewicę oraz reformy samorządowe i walkę z korupcją. Najsłabszą demokracją z badanych jest Turkmenistan, państwo autorytarne, skorumpowane, zadłużone przez nietrafione inwestycje, które wpędziły republikę w kryzys gospodarczy.
Z badania wynika, że 2017 rok nie był dobry dla demokracji. Pozytywne sygnały płynęły jedynie z trzech państw: wspomnianej już Estonii, Macedonii i Uzbekistanu.
Autorka tekstu współtworzyła raport Freedom House o Polsce.
