26 czerwca 2018, w Luksemburgu odbywa się Spotkanie Rady do Spraw Ogólnych (GAC), czyli zebranie ministrów spraw europejskich wszystkich państw UE.

W agendzie spotkania jest między innymi wysłuchanie w ramach art. 7 ust. 1 TUE w sprawie praworządności w Polsce. Polskę reprezentuje wiceminister spraw zagranicznych Konrad Szymański. Stoi przed nim trudne zadanie przekonania państw członkowskich, że z praworządnością w Polsce wszystko jest w porządku.

Zadanie tym trudniejsze, że polska strona w kółko powiela argumenty prezentowane w opublikowanej w marcu „Białej księdze” i czerwcowym nieoficjalnym stanowisku, tak zwanym „non-paper”, o którym krytycznie pisaliśmy 15 czerwca.

Teraz się okazuje, że polska strona ma kolejne, niekiedy kuriozalne argumenty, które zamiast przekonać, mogą raczej rozjuszyć drugą stronę sporu.

OKO.press dotarło do kolejnego dokumentu, tym razem rozsyłanego przed spotkaniem w Luksemburgu. Dokument (tzw. non-paper) jest odpowiedzią na stanowisko przygotowane przez Komisję Europejską na wysłuchanie w Radzie.

Polski MSZ późnym popołudniem opublikował na Twitterze polską wersję dokumentu zaprezentowanego Radzie.

Polska strona z uporem stosuje w nim strategię argumentacyjną „obrony przez atak”.

Dokument po angielsku otwiera zdanie: „stanowisko Komisji Europejskiej zawiera błędy co do faktów i wprowadzające w błąd diagnozy”. Polska strona zarzuca też w nim, że „Komisji nie udało się całościowo rozpatrzyć istotnych nowelizacji do reform, które niedawno wprowadził polski rząd”.  W polskiej wersji stonowano wypowiedź i nie umieszczono tego wstępu.

Sąd Najwyższy

1. W wyniku wejścia w życie znowelizowanej Ustawy o SN, obecna prezes SN Małgorzata Gersdorf nie będzie sprawowała swojej kadencji przez zagwarantowane w Konstytucji sześć lat.

Polska strona przypomina Komisji Europejskiej m.in., że poprzedni Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Stanisław Dąbrowski też nie pełnił swojego urzędu przez 6 lat, ponieważ… umarł przed końcem kadencji.

Inny argument: gdyby w miejsce Małgorzaty Gersdorf w 2014 roku został wybrany jej kontrkandydat, sędzia SN Krzysztof Paprzycki, to pełniłby ją tylko 2 lata, do osiągnięcia wieku 70 lat w 2016 roku…

Komentarz OKO.press:

Gdyby prezydent mianował na Pierwszego Prezesa SN Krzysztofa Paprzyckiego, konstytucja gwarantowałaby mu sześcioletnią kadencję. Konstytucja jest ponad przepisem ustawy o SN, mówiącym o wieku przechodzenia sędziów w stan spoczynku.

Możemy spekulować, że Prezydent nie powołał sędziego Paprzyckiego m.in. dlatego, że chciał ominąć konflikt przepisów ustawy o SN i konstytucji.

2. Polska strona podaje też, że nikt z sędziów SN nie został „zmuszony” ani „poproszony” o zadeklarowanie zamiaru pozostania w SN, ale, że jedynie „zaoferowano” taką możliwość sędziom, którzy ukończyli 65. rok życia. Według polskiej strony, z tej „możliwości” skorzystało 16 z 27 sędziów SN, którzy ukończyli 65. roku życia.

Komentarz OKO.press:

To manipulacja faktami. 16 sędziów SN wystosowało pisma, ale tylko 9 poprosiło o przedłużenie orzekania. Pozostała siódemka użyła pism do wyrażenia krytyki wobec reformy SN.

Co do kwestii „przymusu” – sędziowie SN, którzy osiągnęli 65. rok życia, musieli zdecydować: albo złożą wniosek do Prezydenta, poddawszy się badaniom lekarskim i zasięgając opinii KRS, albo tego nie zrobią i wtedy automatycznie przejdą w stan spoczynku. Tego wyboru musiało dokonać 27 sędziów.

Krajowa Rada Sądownictwa

1. Polska strona przekonuje, że gdyby nawet nie zmieniono ustawy o KRS, to „i tak” kadencja 13 z 15 sędziowskich członków „starej” KRS wygasłyby w czerwcu 2018 roku.

OKO.press: Dlaczego zatem po prostu nie poczekano na skończenie kadencji członków KRS?

2. Polska strona pisze też, że ustawa o KRS ujednoliciła czas biegu kadencji wszystkich członków KRS po wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

OKO.press: Rząd nie dodał, że był to już TK przejęty przez PiS, a w składzie orzekającym w tej sprawie zasiadało dwóch dublerów. O jego wyroku pisaliśmy w czerwcu 2017 roku: „Za niekonstytucyjną Trybunał uznał praktykę wybierania sędziów do KRS na indywidualne kadencje. Jego zdaniem wszyscy wybierani członkowie Rady – w tym posłowie i senatorowie – powinni być wybrani na wspólną czteroletnią kadencję”.

Z tego wyroku TK nie wynika jednak, że wybór sędziowskich członków KRS był nieważny. Poza tym dotyczył starej ustawy o KRS, nie można więc na jego podstawie twierdzić, że nowelizacja ustawy, skracająca kadencje, jest zgodna z konstytucją.

3. Polska strona podaje, że w 2018 roku do KRS zgłosiło się mało sędziów-kandydatów, ale tak też było w poprzednich latach.

Komentarz OKO.press: Mała liczba kandydatów do KRS w poprzednich latach wynikała z tego, że zgromadzenie ogólne sędziów wybierało elektorów, którzy, kierując się wolą sędziów w okręgach, wskazywali przedstawicieli do KRS. Ustalenia zapadały w okręgach. W 2018 roku sytuacja była zupełnie inna. Większość środowiska sędziowskiego zbojkotowała wybory do KRS, a kandydatów zgłaszały tajemnicze „grupy sędziów”, którzy nie ujawniali swoich nazwisk.

Sądy Powszechne

Polska strona instruuje Komisję, że sędziowie są nominowani dożywotnio, więc nigdy nie dochodzi do przedwczesnego ich usunięcia; wiek emerytalny, po którym sędziowie powinni przechodzić w stan spoczynku, jest zawsze ustalany ustawowo; PiS tylko obniżył wiek emerytalny podwyższony przez poprzedni rząd.

Rząd skupia się też na tym, że istnieje szeroki katalog przesłanek, które mogą doprowadzić do pozwolenia sędziom na orzekanie po osiągnięciu wieku emerytalnego i argumentuje, że rola ministra sprawiedliwości w tym procesie jest mała, a najwięcej do powiedzenia mają sami reprezentanci środowiska sędziowskiego, czyli KRS.

Kometarz OKO.press:

Sędziowie są powoływani dożywotnio. W momencie przejścia w stan spoczynku pozostaje się sędzią, ale przestaje się orzekać. Sędziowie w stanie spoczynku mają zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia – nie mogą zostać adwokatem, politykiem, senatorem itd. Dostają za to uposażenie.

W teorii to lepiej, że nie minister sprawiedliwości (jak pierwotnie chciał PiS), a KRS decyduje o przedłużeniu możliwości orzekania przez sędziów.

KRS nie jest jednak „czystą” reprezentacją środowiska sędziowskiego, ponieważ – z założenia – zasiadają w niej politycy.

W praktyce, dzisiaj cały KRS jest z nadania politycznego. Dlatego fakt, że o przedłużeniu kadencji decyduje  KRS, a nie minister sprawiedliwości, ma niewielkie praktyczne znaczenie dla niezawisłości sędziowskiej.

Odwoływanie prezesów sądów

Polska strona podkreśla, że „jedynie” 18,6 proc. sędziów pełniących funkcje administracyjne w polskich sądach zostało dotkniętych nową ustawą.

Komentarz OKO.press: Trudno uznać, że wymiana w pół roku 69 prezesów i 67 wiceprezesów na niecałe 400 sądów, to mało. Wręcz przeciwnie, to znacząca czystka. Zwłaszcza, że część sędziów została wymieniona wcześniej. Ponadto, minister sprawiedliwości może nadal – stosunkowo łatwo – odwoływać prezesa lub wiceprezesa sądu powszechnego.

Sądy dyscyplinarne

• polska strona przekonuje, że minister sprawiedliwości ma ograniczone kompetencje do uczestniczenia w postępowaniu dyscyplinarnym wobec sędziów,

• dodaje, że w nowej Izbie Dyscyplinarnej SN będą zasiadać sędziowie i ławnicy, co sprawi, że będzie to sąd równych.

Komentarz OKO.press:

Minister sprawiedliwości powołuje sędziów sądów dyscyplinarnych w sądach powszechnych. Może też powołać Rzecznika Dyscyplinarnego ad hoc. Ma uprawnienia do odwoływania się od odrzeczenia dyscyplinarnego; to uprawnienie zostało wzmocnione. To silne narzędzia kontroli.

Izba Dyscyplinarna uzyskała znaczące kompetencje, w praktyce jest to osobny sąd. Pozycja Prezesa Izby Dyscyplinarnej jest dużo silniejsza niż np. pozycja prezesa Izby Cywilnej czy Izby Karnej w SN. Sędziowie orzekający w Izbie Dyscyplinarnej SN dostają o ok. 40 proc. wyższe wynagrodzenie niż zwykli sędziowie SN.

***

Pełny tekst nieoficjalnego dokumentu w języku angielskim jest tutaj: 2018June26 Non-paper before the hearing GAC clean

Tuż przed publikacją artykułu ministerstwo spraw zagranicznych opublikowało na twitterze skrót non-paper po polsku.