Iustitia, obok Stowarzyszenia Sędziów THEMIS, jest przez instytucje Unii Europejskiej i Rady Europy, międzynarodowe organizacje monitorujące demokrację i prawa człowieka, a także europejskie stowarzyszenia i organizacje prawnicze uznawana za głos niezależnych polskich sędziów.

Stowarzyszenie odgrywa jedną z najważniejszych ról w obronie praworządności w Polsce przed działaniami obecnej władzy, informując o postępującej rozbiórce państwa prawa i atakach na niezależność sędziowską.

W OKO.press i Archiwum Osiatyńskiego działalności „Iustitii” poświeciliśmy kilkaset tekstów, głównie Mariusza Jałoszewskiego. Ostatnio pisaliśmy o akcji solidarnościowej z szykanowanymi prokuratorami oraz kampanii na rzecz zaprzestania represji prawnych i przywrócenia do orzekania sędziów Igora Tulei, Beaty Morawiec i Pawła Juszczyszyna.

Obok Iustitii, Cichanouska i Węgierski Komitet Helsiński

Pokojowy Nobel jest przyznawany przez pięcioosobowy komitet powoływany przez parlament norweski. Nominacje składa się do końca stycznia.

Rokrocznie do nagrody jest zgłaszanych około dwustu osób i organizacji. Zgłoszeń wpływa znacznie więcej – wiele z nich na te same osoby. Sama nominacja jest wykorzystywana do promocji i nagłośnienia osób, organizacji i wartości ważnych dla zgłaszających.

Norweska posłanka Partii Pracy Jette F. Christensen zgłosiła Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” obok Węgierskiego Komitetu Helsińskiego oraz liderki białoruskiej demokratycznej opozycji Swiatłany Cichanouskiej.

To docenienie ich pracy na rzecz praw człowieka i demokracji, a przez to pokoju w Europie.

Jak informuje Reuters, Swietłanę Cichanouską zgłosił też prezydent Litwy Gitanas Nauseda.

List do Iustitii

W liście do Iustitii Jette F. Christensen wyjaśniła:

„To nominacja za walkę o demokratyczną Europę opierającą się na zasadach. Kiedy prawa człowieka, praworządność i wolność wypowiedzi są zagrożone, zagrożony jest wspólny dla nas pokój.

Demokratyczny kontynent ma większe szanse, żeby nie doświadczyć wojny.

Poszanowanie dla praworządności, wolności, wypowiedzi i praw człowieka są podstawami naszej demokracji opartej na zasadach.

Kiedy w jakimś kraju podważa się prawa człowieka, wolności i demokratyczne instytucje, wpływa to na prawa człowieka, praworządność i podstawowe wolności w każdej części kontynentu. Każda organizacja czy osoba walcząca o demokrację i prawa człowieka walczy o wspólne nam prawa człowieka, demokrację i pokój. Pokój to nie tylko brak wojny. Pokój to stabilność i sprawiedliwość. Walka o demokratyczną Europę to walka o pokój.

Trójka nominowanych reprezentuje różne flanki tej bitwy:

Kiedy IUSTITIA walczy o praworządność w Polsce, pracuje na rzecz Europy opartej na zasadach.

Kiedy Węgierski Komitet Helsiński pracuje na rzecz praw człowieka na Węgrzech, pracuje za wszystkich polityków, żeby prawa człowieka były przestrzegane.

Kiedy Swietłana Cichanouska walczy o wolność wypowiedzi, prawo do stawania w wyborach i znaczenie instytucji demokratycznych, pracuje na rzecz wolności wypowiedzi, prawa do stawania w wyborach i wartości demokratycznych instytucji wszędzie”.

Norwegowie obserwują sytuację w Polsce

Nieprzypadkowo Iustitię do pokojowej Nagrody Nobla zgłasza posłanka z Norwegii. Kraj ten nie należy do Unii Europejskiej. Natomiast obok Islandii i Liechtensteinu należy do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który został powołany, żeby dopuścić te wysoko rozwinięte, zamożne państwa do wspólnego rynku UE pod warunkiem przyjęcia unijnych regulacji tego rynku.

W zamian te kraje finansują, poprzez tzw. fundusze norweskie, wsparcie dla nowych członków UE, w tym Polski. (W okresie 2014-2021 to kwota 2,8 mld, dla Polski – ok. 800 mln euro, z czego spora część jest przeznaczana na finansowanie NGO’s).

Fundusze norweskie przyczyniają się do umacniania fundamentalnych wartości europejskich takich jak demokracja, tolerancja i praworządność.

Z tego powodu norweskie władze i politycy żywo interesują się kwestią niezawisłości sędziowskiej i praworządności w państwach Unii Europejskiej, zwłaszcza problemami w Polsce i na Węgrzech. Mają świadomość, że zmiany w tych obszarach negatywnie wpływają na porządek prawny UE i mogą nieść konsekwencje dla wolnego rynku.

Ponadto Norwegia buduje swoją międzynarodową pozycję jako kraj stojący na straży pokoju, demokracji i praw człowieka. Nie tylko na poziomie deklaracji czy aspiracji, ale także za pomocą konkretnej bezzwrotnej pomocy rozwojowej, w tym dla państw Europy Środkowo-Wschodniej.

W styczniu 2020 roku ruszył nowy program dotacyjny dla organizacji społecznych, finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (tzw. Funduszy EOG). Polskie organizacje pozarządowe otrzymają 53 milionów euro.

Kto może zgłaszać

Kandydatów i kandydatki mogą zgłaszać urzędujące głowy państw, parlamentarzyści i członkowie rządów, sędziowie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Stałego Sądu Arbitrażowego, członkowie Instytutu Prawa Międzynarodowego, zarządu Międzynarodowej Ligii Kobiet na rzecz Pokoju i Wolności, profesorowie nauk humanistycznych i społecznych, rektorzy i wicerektorzy uniwersytetów, dyrektorzy niezależnych instytutów badawczych zajmujących się badaniami nad pokojem i relacjami międzynarodowymi, laureaci Pokojowej Nagrody Nobla i członkowie zarządów organizacji, które ją otrzymały, byli i obecni członkowie Norweskiego Komitety Noblowskiego oraz jego byli doradcy.

Krótka lista w marcu

W lutym-marcu Komitet przedstawia krótką listę nominowanych. W październiku wybiera laureatów Pokojowej Nagrody Nobla i innych nagród. 10 grudnia w Oslo ma miejsce uroczyste wręczenie nagród.

W 2020 roku Pokojową Nagrodę Nobla przyznano Światowemu Programowi Żywnościowemu za wysiłki w celu zwalczania głodu.