Uchwała nr 1/2020 Komitetu Nauk Prawych PAN z 6 kwietnia 2020 r.

Komitet Nauk Prawnych PAN wielokrotnie zabierał głos w sprawach, które dotyczą podstaw funkcjonowania, zasad i wartości państwa prawa. Zwracał uwagę na niebezpieczeństwa związane z naruszaniem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawa unijnego oraz międzynarodowego.

Dziś, w obliczu historycznego, globalnego wyzwania dla rządów i społeczeństw, przyjmowane są rozwiązania mające łagodzić niebezpieczeństwa i skutki wywołane przez pandemię COVID-19. Rozwiązania te nieuchronnie ingerują w istotę wolności i praw człowieka. Daleko wykraczają one poza to, co jest zwykłym sposobem funkcjonowania społeczeństwa oraz państwa.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej przewidziała stosowne nadzwyczajne instrumenty, jednak organy państwa z nich nie korzystają. Wprowadza się w to miejsce, nieproporcjonalnie, kolejne ograniczenia wolności i praw jednostek. A efektywnie działające środki ochrony praw człowieka nie istnieją. Obawy i zastrzeżenia dotyczą zakresu, czasu stosowania tych rozwiązań, a także rzeczywistych intencji ustawodawcy.

Walka z zagrożeniem dla życia i zdrowia obywateli trwa w Polsce równolegle z przygotowaniami do wyborów. Szerząca się pandemia niweczy możliwość realizacji kalendarza wyborczego. Jednocześnie wprowadza się – sukcesywnie i chaotycznie – zmiany w samym prawie wyborczym, w sposób nielicujący z powagą sytuacji i powagą kluczowej dla demokracji instytucji wyborów.

Troska o wspólne dobro, a także o rozumne, jak również efektywne i proporcjonalnie działające prawo, skłania Komitet Nauk Prawnych PAN do podjęcia zdecydowanego apelu o niezwłoczne doprowadzenie do stanu zgodności z Konstytucją RP poprzez wprowadzenie właściwych, przewidzianych w niej, odpowiednich do sytuacji nadzwyczajnych środków.