W drugim specjalnym raporcie Archiwum Osiatyńskiego autorzy dokonują refleksji nad innowacyjnymi zastosowaniami prawa Unii Europejskiej od wybuchu wojny na Ukrainie – momentu, który okazał się punktem zwrotnym w podejściu instytucji UE i rządów państw członkowskich do kryzysu praworządności, zwłaszcza na Węgrzech i w Polsce.

Raport przybliża mechanizmy ochrony unijnego budżetu za pomocą zasady warunkowości, która pozwala na uzależnienie otrzymywania funduszy europejskich od przestrzegania wartości Unii Europejskiej. Wyjaśnione są sposoby, w jakie to prawo przenika i wpływa na kwestie związane z praworządnością w państwach członkowskich.

Ponadto, autorzy pokazują, że prawo unijne odgrywa istotną rolę w obszarze kryzysu praworządności, szczególnie w przypadku ataków na prokuratorów, którzy krytykują negatywne zmiany w wymiarze sprawiedliwości. Przywoływane są przykłady, w których prawo europejskie może być stosowane w celu ochrony tych profesjonalistów i zapewnienia niezależności wymiaru sprawiedliwości.

Jednocześnie, raport wskazuje na obszary, w których prawo unijne wymaga dalszych przemyśleń. Dotyczy to zwłaszcza regulacji dotyczących udziału organizacji i inicjatyw społeczeństwa obywatelskiego w procedurach związanych z ochroną praworządności. Wskazuje się na potrzebę lepszego uwzględnienia ich roli i zaangażowania w tych procesach, aby zapewnić większą skuteczność i demokratyczną legitymację działań podejmowanych na rzecz ochrony praworządności w Unii Europejskiej.

Raport Archiwum Osiatyńskiego analizuje zatem różne aspekty i perspektywy wykorzystania prawa Unii Europejskiej w kontekście kryzysu praworządności. Podkreśla zarówno potencjał tego prawa, jak i konieczność ciągłego rozwijania i doskonalenia jego zastosowań, aby efektywnie bronić wartości unijnych i wzmocnić demokratyczne fundamenty Unii.

Koncepcja i opieka merytoryczna: Anna Wójcik

Raport można pobrać ze strony Archiwum Osiatyńskiego.