„Chcemy żyć w społeczności wolnej od uprzedzeń, szanującej odmienność, broniącej godności człowieka”

„Otwarta Rzeczpospolita”, Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii jest jedną z najważniejszych w Polsce organizacji walczących o prawa człowieka. Powstało w 1999 roku. Prezesem stowarzyszenia jest Marek Gumkowski, honorowym przewodniczącym jego rady programowej był zmarły niedawno prof. Jerzy Jedlicki. Radą kieruje Paula Sawicka. Członkami i sympatykami organizacji jest wiele wybitnych osób ze świata nauki, kultury i polityki, ludzie zaangażowani w sprawy społeczne i działający na rzecz praw człowieka.

Podstawowe cele Stowarzyszenia to propagowanie postawy otwartości i szacunku dla osób i grup o odmiennej identyfikacji etnicznej, narodowej, religijnej, kulturowej lub społecznej oraz przeciwdziałanie wszelkim formom rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii i innym postawom godzącym w godność człowieka.

Założyciele Stowarzyszenia w dokumencie Nasze założenia programowe stwierdzili:

Sądzimy, że nie wolno czekać, aż uprzedzenia przybiorą postać naprawdę groźną i trudną do opanowania. Założyliśmy nasze stowarzyszenie, aby zawczasu radzić nad tym, jak skutecznie postawić tamę niepokojącym objawom zła. Wierzymy, że w tych staraniach będą nas i wszystkich ludzi dobrej woli wspierać wysokie autorytety naszego państwa, Kościołów i opinii publicznej.

Dlatego „Otwarta Rzeczpospolita”:

• inicjuje i wspiera działania edukacyjne zapobiegające powielaniu stereotypów i uprzedzeń wobec „obcych”, uczące poszanowania różnic etnicznych, religijnych i światopoglądowych oraz przekazujące wiedzę o wieloetnicznych źródłach polskiej kultury;

• dokumentuje przejawy uprzedzeń etnicznych, religijnych i rasowych oraz zwraca na nie uwagę opinii publicznej, władz państwowych, środków masowego przekazu, Kościołów, stowarzyszeń społecznych, naukowych i kulturalnych;

• podejmuje działania interwencyjne, także na drodze prawnej, w przypadkach rozpowszechniania – za pośrednictwem prasy, książek, telewizji lub radia – haseł, idei czy postaw antysemickich i ksenofobicznych;

• stara się zwrócić uwagę przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości i opinii publicznej na konieczność przestrzegania przez Polskę międzynarodowych konwencji nakazujących ściganie przejawów rasizmu i ksenofobii;

• propaguje swoje cele i ideały organizując otwarte spotkania, odczyty i dyskusje, inicjując publikacje prasowe i książkowe, a także zamieszczając informacje na swojej stronie internetowej;

• wspiera inicjatywy obywatelskie na rzecz tolerancji, współdziała z instytucjami i stowarzyszeniami mającymi podobne cele.

Głównym działaniem „Otwartej Rzeczpospolitej” jest monitorowanie przestrzeni publicznej, rejestrowanie zdarzeń i zjawisk o charakterze nienawistnym, podejmowanie interwencji prawnych i obywatelskich w formie listów otwartych, stanowisk, oświadczeń, głównie przy wykorzystaniu narzędzia w postaci portalu www.zglosnienawisc.otwarta.org.

Staramy się obserwować elity – osoby publiczne, sprawujące urzędy, podejmujące decyzje. „Patrzymy im na ręce”, analizujemy język. Bo brak reakcji jest przyzwoleniem – mówiła w jednym z wywiadów Paula Sawicka.

Stowarzyszenie wydaje również własne publikacje (np.”Mowa nienawiści. Przewodnik dla działaczy pozarządowych” oraz „Formy dyskryminacji i metody jej zwalczania. Przewodnik dla organów ściagania„) i raporty, w których archiwizuje skalę i postać przestępstw z nienawiści oraz działalność ruchów skrajnych w Polsce.

23 stycznia 2018 roku zgodnie z zapowiedzią złożoną po zabójstwie prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił ministrowi sprawiedliwości-prokuratorowi generalnemu Zbigniewowi Ziobrze listę 30 przykładów spraw „mowy nienawiści”, w których działania prokuratury budzą wątpliwości. Współautorem tej listy była Otwarta Rzeczpospolita.

Ilość działań zrealizowanych przez stowarzyszenie w samym tylko 2018 roku jest imponująca.

W ramach naszej działalności statutowej przesłaliśmy do organów ścigania – czyli policji, prokuratury, Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – 235 zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu – podsumowuje Damian Wutke, działacz stowarzyszenia.

Jednym z przykładów jest powiadomienie organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa przez Cezarego Krysztopę, autora antysemickich rysunków publikowanych m.in. przez tygodnik „Do Rzeczy” (teks OKO.press o tej sprawie czytaj tutaj).

Również w 2018 roku Stowarzyszenie wspólnie z Teatrem Polskim im. Arnolda Szyfmana w Warszawie zorganizowało debaty publiczne: wiosenną pod hasłem „Czy potrzebujemy autorytetów? …czyli o rolach i zadaniach współczesnej inteligencji” oraz jesienną pod hasłem „Czy potrzeba nam WIELKIEJ POLSKI?”. A 19 kwietnia „Otwarta Rzeczpospolita” uczciła 75. rocznicę wybuchu powstania w warszawskim getcie. Na Placu Bankowym zrealizowano pomysł artystki Gabi von Seltmann. Posługując się obrazem i dźwiękiem odbudowano wirtualnie Wielką Synagogę, zburzoną przez Niemców po upadku powstania. W trakcie ceremonii setki osób zgromadzonych na Placu usłyszało archiwalne nagranie śpiewu kantora tej synagogi.

Jedną z najbardziej znanych kampanii społecznych 2018 roku zrealizowanych przez „Otwartą Rzeczpospolitą” była przeprowadzona w kwietniu – wspólnie z grupą „Chlebem i Solą” – akcja „Nasz chleb powszedni”. To odpowiedź na nasilającą się mowę nienawiści wobec tych, którzy różnią się wyznaniem religijnym czy orientacją seksualną. Do udziału zaproszono przedstawicieli mniejszości – homoseksualistę Kamila, Żyda Andrzeja, uchodźczynię z Kongo Rosę, uchodźcę z Syrii Radwana i muzułmanina Salama, którzy w ramach akcji wypiekali chleb w jednej z piekarni. Klienci mogli porozmawiać z nimi, poznać ich historie. Całość sfilmowano (film poniżej). Organizatorzy akcji chcieli pokazać, jak osobiste spotkanie z przedstawicielami mniejszości wpływa na ich postrzeganie przez Polaków.

 

Chleb jest w Polsce symbolem czegoś dobrego, dzielimy się nim, modlimy się o niego. Być może jego symbol przemówi do osób wątpiących w to, czy pomagać i przypomni o potrzebie szacunku do każdego człowieka – mówił portalowi Wirtualnemedia.pl Damian Wutke.

6 sierpnia 2018 roku w warszawskich tramwajach „Otwarta Rzeczpospolita” rozpoczęła kampanię społeczną pt. „Agresja wysiada”. Jej celem było zwrócenie uwagi na przemoc w przestrzeni publicznej. Pierwsze pięć spotów przypominało wypowiedzi takich autorytetów jak: Marek Edelman, Maria Skłodowska-Curie, Tadeusz Mazowiecki, Zofia Kuratowska oraz Jan Józef Lipski.

Pięć kolejnych to instrukcje dla pasażerów, jak się zachować i jak zareagować, jeśli zetkną się np. w tramwaju z dyskryminacją czy agresją ze względu na płeć, kolor skóry, wyznanie, orientację seksualną, pochodzenie, niepełnosprawność lub jakąkolwiek inną cechę. Animacje informują, że na numer 723 986 112 można wysłać alarmowego sms-a. Przypominają też o naszym portalu. To konkretne działania, które mamy nadzieję kształtują trwale społeczeństwo otwarte – tłumaczył Damian Wutke

W kwietniu 2018 roku Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita” wyróżnione zostało Odznaką Honorową RPO „za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”.

Cała laudacja RPO tutaj

Opracowanie sylwetki: Aleksandra Gieczys-Jurszo

Zdjęcie profilowe: uroczystość wręczenia Stowarzyszeniu przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita” Odznaki Honorowej RPO „za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” (zdjęcie ze strony rpo.gov.pl)

Przeczytaj też:

• Dziękujemy za to, że jesteście”. Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii „Otwarta Rzeczpospolita” wyróżnione Odznaką Honorową RPO „za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”

• „Tacy nie wejdą do Królestwa Niebieskiego”. Co jeśli polski chleb upieką: Żyd, gej, uchodźca…

• Paula Sawicka: Lekcje tolerancji

• Otwarta Rzeczpospolita pyta premier Szydło: Jak rząd chce przeciwdziałać fali rasistowskich incydentów?

• 30 przykładów spraw „mowy nienawiści”, w których działania prokuratury budzą wątpliwości

Opublikowano: 2 lutego 2019