Specjalny Sprawozdawca Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Niezależności Sędziów i Prawników Diego García-Sayán wzywa polski rząd do przedstawienia dodatkowych informacji na temat kary dyscyplinarnej wymierzonej sędzi Aliny Czubieniak z Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim za wydane przez nią orzeczenie, a także do wyjaśnienia, czy zastosowane sankcje dyscyplinarne są zgodne z międzynarodowymi standardami w zakresie niezawisłości sędziów.

W korespondencji z polskim rządem Specjalny Sprawozdawca zaznaczył też, że istnieją wątpliwości co do składu obecnej Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, której sędziowie są wybierani przez nową Krajową Radę Sądownictwa (zwaną neo-KRS).

Przypomniał również o wnioskach opublikowanych w raporcie ONZ o zmianach w wymiarze sprawiedliwości w Polsce.

Po wizycie w Polsce w grudniu 2017 roku, Specjalny Sprawozdawca ocenił, że głównym skutkiem zmian w wymiarze sprawiedliwości było naruszenie zasady niezależności i niezawisłości sędziów oraz umożliwienie organom ustawodawczym i wykonawczym ingerowania w wymiar sprawiedliwości. Uznał też, że w związku z powyższym, niezależność wymiaru sprawiedliwości oraz instytucjonalne systemy kontroli i równowagi są w Polsce zagrożone.

„Specjalny Sprawozdawca ostrzega polskie władze, że wdrożenie tej reformy, przeprowadzonej przez rządzącą większość w pośpiechu i bez odpowiedniej konsultacji z opozycją, organami sądowymi i podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, w tym z Urzędem Rzecznika Praw Obywatelskich, może zagrozić zdolności organów sądowych do zapewnienia kontroli i równowagi oraz do pełnienia ich podstawowej funkcji w zakresie propagowania i ochrony praw człowieka, oraz stania na straży praworządności” – podsumowywał przedstawiciel ONZ w opublikowanym w 2018 roku raporcie.

„Jakikolwiek atak na sądownictwo jako instytucję stanowi rażące naruszenie zasady niezawisłości sądów i jest niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawa” – przestrzegał wówczas Specjalny Sprawozdawca.

Polska jako przykład negatywny

W czerwcu 2019 roku Rada Praw Człowieka ONZ dyskutowała nad kolejnym raportem Specjalnego Sprawozdawcy, tym razem dotyczącym niezawisłości sędziów i prokuratorów w kontekście wolności wypowiedzi, zgromadzeń i zrzeszania.

W raporcie dużo miejsca poświęcono wolności krytykowania poczynań władzy przez sędziów i prokuratorów – zarówno na sali sądowej, jak i poza nią, również w mediach społecznościowych.

Opracowując raport, Specjalny Sprawozdawca uwzględnił informacje od organizacji pozarządowych z Bułgarii, Egiptu, Maroka, Filipin, Mołdowy oraz Polski, które zajmują się monitorowaniem niezawisłości sędziów i prokuratorów.

Specjalny Sprawozdawca wyjaśnił, że w wypadku niektórych krajów musi się powoływać na pozarządowe źródła informacji, ponieważ oficjalne stanowiska rządowe dostarczają niepełnej informacji o przypadkach, w których postępowanie dyscyplinarne toczyło się przeciwko sędziom i prokuratorom w związku z ich prawem do wolności wypowiedzi.

Przykłady z Polski dotyczą dyscyplinowania sędziów w związku z krytycznymi wypowiedziami o zmianach w wymiarze sprawiedliwości. Podobne przykłady pochodziły z Bułgarii, Mołdawii i Kostaryki.

Sprawa sędzi Czubieniak

Teraz po raz pierwszy przedstawiciel ONZ zabrał głos w indywidualnej sprawie represji wobec sędziego w Polsce.

Sędzia Alina Czubieniak została skazana przez Izbę Dyscyplinarną na karę za to, że zakwestionowała skazanie na areszt osoby niepełnosprawnej intelektualnie bez przyznania tej osobie obrońcy. Po raz pierwszy Izba Dyscyplinarna wymierzyła sędziemu karę za treść orzeczenia.

Rozprawę w Izbie Dyscyplinarnej sędzia Alina Czubieniak, która jest sędzia od 35 lat, określiła jako tragifarsę. Ta wypowiedź była podstawą do rozpoczęcia wobec niej kolejnego postępowania dyscyplinarnego.

W obronie Aliny Czubieniak stanęli sędziowie w całej Polsce. W jej obronę zaangażował się też Rzecznik Praw Obywatelskich.

O sprawie sędzi Czubieniak Specjalnego Sprawozdawcę ONZ ds. Niezależności Sędziów i Prokuratorów poinformowała Helsińska Fundacja Praw Człowieka.

Specjalny Sprawozdawca skierował swoje wystąpienie do polskiego rządu 23 maja 2019, jednocześnie prosząc o odpowiedź w ciągu 60 dni i zastosowanie środków tymczasowych w postaci „powstrzymania się od dalszych podobnych naruszeń”.

Diego García-Sayán jest uznanym peruwiańskim prawnikiem. Był wiceprzewodniczącym Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Ministrem Sprawiedliwości Peru. Od 2016 jako Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. Niezależności Sędziów i Prawników.

Kwestie dotyczące praworządności w Polsce oraz w całej Unii Europejskiej będziemy dalej monitorować oraz wyjaśniać na łamach Archiwum Osiatyńskiego, a także – po angielsku – na stronie Rule of Law in Poland.

Podoba Ci się ten artykuł? Zapisz się na newsletter Archiwum Osiatyńskiego. W każdą środę dostaniesz wybór najważniejszych tekstów, a czasem również zaproszenia na wydarzenia.