Norman Davies napisał o nim: „Wśród historyków Polski zajmuje miejsce górnika przodowego, który wydobywa – a przy tym barwnie opisuje – polską historię z nieprzebranych pokładów archiwaliów”
Timothy Snyder – wybitny amerykański historyk, profesor na Uniwersytecie Yale, znawca historii Europy Środkowej i Wschodniej. Przyjaciel Polski fascynująco piszący o naszej historii. Ukończył historię i nauki polityczne na Uniwersytecie Browna. Stopień doktora filozofii w historii nowożytnej zdobył w 1995 roku na Uniwersytecie w Oksfordzie. Pracował m.in. pod kierunkiem prof. Jerzego Jedlickiego. Należy do Rady Spraw Zagranicznych i Komitetu Sumienia amerykańskiego Muzeum Pamięci o Holokauście. Jest członkiem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej i za popularyzowanie wiedzy o historii Polski został odznaczony w 2014 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.
Adam Michnik, wręczając mu w 2016 roku tytuł Człowieka Roku „Gazety Wyborczej”, podkreślał:
Snyder opowiada nam, mieszkańcom tej części świata, Polakom, Ukraińcom, Litwinom, Białorusinom, Żydom, wszystkim spadkobiercom naszej rodzinnej Europy, skąd przychodzimy. Uświadamia nam, jak bardzo nasza historia jest ciekawa i pouczająca. Skłania nas, by przemyśleć ponownie dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Timothy Snyder jest autorem wielu książek, m.in. „Rekonstrukcja narodów. Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1569-1999” (wyróżniona Nagrodą im. Jerzego Giedroycia), „Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem” (uhonorowana Nagrodą Literacką Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury), „Czarna Ziemia. Holokaust jako ostrzeżenie”, „O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku”.
Snyder to historyk zaangażowany, ostrzegający, że zbrodnia na miarę Holocaustu może się dziś powtórzyć. Profesor w 2016 roku wydał „O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku”. To esej napisany po zwycięstwie wyborczym Donalda Trumpa. We wstępie do polskiego wydania Timothy Snyder pisze:
„Niniejszy tekst został napisany w grudniu 2016 i skierowany do obywateli Stanów Zjednoczonych. Jeśli odpowiada późniejszym wydarzeniom, potwierdza to tylko ogólną tezę, że warto czerpać naukę z historii w krytycznych momentach. Jeżeli niektóre argumenty brzmią znajomo, udowadnia to, jak ogromny jest mój intelektualny i moralny dług wobec polskich kolegów i przyjaciół”.
Uznając, że zwłaszcza w krytycznych momentach i w obliczu zagrożeń liberalnej demokracji należy czerpać naukę z historii, Timothy Snyder przedstawia swoisty podwójny dekalog. Dwadzieścia przykazań mających swe źródło w lekcjach z przeszłości, Snyder kieruje do wszystkich ludzi, którzy narażeni są na autorytarne i antydemokratyczne zapędy wszystkich populistów będących u władzy. Dekalog Snydera brzmi:
1. Nie bądź z góry posłuszny;
2. Broń instytucji;
3. Strzeż się państwa jednopartyjnego;
4. Weź odpowiedzialność za oblicze świata;
5. Pamiętaj o etyce zawodowej;
6. Miej się na baczności przed organizacjami paramilitarnymi;
7. Jeżeli musisz nosić broń, bądź rozważny;
8. Wyróżniaj się;
9. Dbaj o język;
10. Wierz w prawdę;
11. Bądź dociekliwy;
12. Nawiązuj kontakt wzrokowy i prowadź niezobowiązujące konwersacje;
13. Uprawiaj politykę w sensie fizycznym;
14. Chroń swoje życie prywatne;
15. Wspieraj słuszne sprawy;
16. Ucz się od ludzi z innych krajów;
17. Nasłuchuj niebezpiecznych słów;
18. Gdy nadejdzie niewyobrażalne, zachowaj spokój;
19. Bądź patriotą;
20. Bądź tak odważny, jak potrafisz.
W listopadzie 2018 roku aktywiści i obywatele zaniepokojeni sytuacją w Polsce – związani m.in. z warszawską Kartoniadą – zorganizowali akcję czytania „O tyranii”. O swojej inicjatywie napisali tak:
„My obywatele, urodzeni w różnych dekadach XX-tego wieku, a najmłodsi już w wieku XXI, czytaliśmy tę książkę zaniepokojeni drogą, którą zmierza dziś nasz kraj. (…) Czytały ją osoby, które przez ponad 800 dni domagały się publikacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego, i ci, którzy organizowali miesiącami »Światełka dla Sądów« domagając się wolnych i niezawisłych sądów, i ci, którzy wspierali walkę w obronie Puszczy Białowieskiej, a także obywatele, których po prostu niepokoi sytuacja w Polsce”.
Organizatorzy akcji podkreślają, że lekcje Snydera skierowane są do obywateli wszystkich krajów, które skręcają w stronę autorytaryzmu. Pokazują one, że drogi do autorytaryzmu bywają różne, lecz jeśli się z nich w porę nie zejdzie, prowadzą do tyranii, czyli totalitaryzmu.
„Mając nadzieję, że wystarczy nam mądrości i odwagi, żeby się nie dać oszukać i w porę zejść z tej autorytarnej drogi, zachęcamy wszystkich do sięgnięcia po 20 lekcji z XX wieku” – apelują organizatorzy akcji.
OKO Press i Archiwum Osiatyńskiego przyłączyło się do tej akcji. Na kanale YouTube OKO Press dostępne są już wszystkie filmy z tej serii. Poniżej kilka z nich:
5 grudnia 2018 roku Timothy Snyder otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk humanistycznych i społecznych.
„Patrząc w przyszłość mam życzenie. Chciałbym, żeby ludzie obcy, którzy – tak jak ja – dochodzą do świata polskiej humanistyki, historiografii, mogli spotkać się w przyszłości z taką samą tolerancją i życzliwością, z jaką ja się spotkałem” – mówił Snyder podczas wręczenia nagrody na Zamku Królewskim w Warszawie.
Opracowanie sylwetki: Aleksandra Gieczys-Jurszo, na podstawie tekstu Snyder: Demokracja i praworządność potrzebują wiary, że jest jakaś przyszłość, która nie jest katastrofą
Przeczytaj też:
-
Polskie noble 2018 przyznane! Laureaci najważniejszej nagrody naukowej w Polsce
-
Timothy Snyder o tym, jak w ostatnim stuleciu wykorzystaliśmy swój potencjał
-
Amerykanin opowiada nam, skąd przychodzimy. Timothy Snyder w Pograniczu
Opublikowano:
